Z pamiętnika Wyzwolonej_1918 odc.21

Początki polskiej kinematografii

Kiedy na zachodzie kwitło życie kulturalne, Polacy wciąż żyli pod nadzorem zaborców. Wszechobecna cenzura skutecznie blokowała wszelkie przejawy artystycznych dokonań rodaków. To również dlatego historia polskiego kina zaczęła się stosunkowo późno w porównaniu z zachodnią Europą. Początkowo słabe zaplecze techniczne i organizacyjne sprawiało, że polskie kino pozostawało daleko w tyle za kinem światowym.

Pierwszy seans kinematografu odbył się jeszcze przed odzyskaniem wolności w 1896 roku, w Teatrze Miejskim. Z kolei pierwszy polski film niemy nigdy nie doczekał się premiery ze względów cenzuralnych. Trudno się dziwić, bowiem  “Pruska kultura” opowiadała o walce Polaków z germanizacją. Następnie po latach prób i błędów w 1908 roku można było obejrzeć pierwszy polski film - “Antoś po raz pierwszy w Warszawie”. Główną rolę zagrał Antoni Fertner.

Sfinks - najważniejsza wytwórnia filmowa tamtych czasów, została założona przez Aleksandra Hertza. Jego największą gwiazdą była Pola Negri. Sfinks zrealizował aż osiem filmów ze słynną femme fatale, która zawsze doprowadzała zakochanych w niej mężczyzn do zguby. Wśród najsłynniejszych filmów warto wspomnieć “Niewolnicę zmysłów” z 1914 roku, “Żonę” z 1915 roku oraz “Bestię” z 1917 roku. Barbara Apolonia Chałupiec, bo tak brzmiało prawdziwe imię i nazwisko aktorki, odniosła międzynarodowy sukces.

Kiedy Pola Negri wyjechała za granice, jej miejsce zajęła Jadwiga Smosarska. Smosarska była przeciwieństwem femme fatale. Posiadała niezaprzeczalny wdzięk, a dzięki długim włosom, niewinnemu spojrzeniu i nieśmiałości stała się uosobieniem romantycznej polskiej dziewicy. Kreacji tej pomogły melodramaty w których zagrała, w tym “Iwonka” z 10925 roku oraz “Trędowata” z 1926 roku.

Wśród pierwszych gwiazd polskiego kina wyróżnił się również Kazimierz Junosza-Stępowski. Ten wybitny aktor teatralny zdecydował się na grę w filmie z czysto zarobkowych pobudek. Jeden z najbardziej znanych filmów z jego udziałem to “Ochrana warszawska i jej tajemnice” z 1916 roku. Zagrał tam rosyjskiego naczelnika zakochanego w polskiej patriotce.

Polskie kino, zwłaszcza to sprzed odzyskaniem wolności, propagowało patriotyzm. W tym okresie powstawały melodramaty, jak na przykład “Carat i jego sługi” czy “Carska Faworyta”. Tematy patriotyczne przewijały się w produkcjach filmowych również po odzyskaniu wolności. Podkreślać miały polskość i upamiętywać ważne wydarzenia ostatnich lat, jak chociażby “Cud nad Wisłą” Ryszarda Bolesławskiego z 1921 roku.

Pomimo późniejszego startu oraz trudnej sytuacji społeczno – politycznej, polska kinematografia z tamtego okresu może pochwalić się sporym dorobkiem.