Biblioteka Czartoryskich

Twórcami tej rodowej Biblioteki wraz ze zbiorami muzealnymi byli - na przełomie XVIII i XIX wieku - księstwo Adam Kazimierz i Izabela z Flemingów Czartoryscy. Ambicją następców Adama Kazimierza stało się stworzenie z istniejących zasobów biblioteki narodowej, która stanowiłaby warsztat naukowy do badań nad historią i literaturą ojczystą. Stąd też starania najstarszego syna księstwa - Adama Jerzego o uzupełnianie i wzbogacanie księgozbiorów i archiwaliów rodzinnych, mieszczących się wówczas w pałacu w Puławach. Dzięki planowanym zakupom, darom i wymianie, księgozbiór Czartoryskich w roku 1830 liczył 70 000 druków i 3 000 rękopisów. Obecnie Biblioteka składa się z dwóch działów: Archiwum i Zbiór Rękopisów Dział Starych Druków i Kartografii. Od stycznia 2010 trwają prace remontowe których zakończenia planowane jest na 2014 rok.

Przy zapisie do korzystania z czytelni należy okazać dwa dokumenty tożsamości ze zdjęciem.

Twórcami tej rodowej Biblioteki wraz ze zbiorami muzealnymi byli - na przełomie XVIII i XIX wieku - księstwo Adam Kazimierz i Izabela z Flemingów Czartoryscy. Ambicją następców Adama Kazimierza stało się stworzenie z istniejących zasobów biblioteki narodowej, która stanowiłaby warsztat naukowy do badań nad historią i literaturą ojczystą. Stąd też starania najstarszego syna księstwa - Adama Jerzego o uzupełnianie i wzbogacanie księgozbiorów i archiwaliów rodzinnych, mieszczących się wówczas w pałacu w Puławach. Dzięki planowanym zakupom, darom i wymianie, księgozbiór Czartoryskich w roku 1830 liczył 70 000 druków i 3 000 rękopisów.

Konfiskata majątku po powstaniu listopadowym w roku 1831 spowodowała rozproszenie zbiorów i trwającą prawie pół wieku ich tułaczkę. W celu ukrycia kolekcji poza terenem zaboru rosyjskiego przechowywano ją w Sieniawie, Kórniku i Paryżu. Scalenia rozproszonych zbiorów bibliotecznych dokonał syn i spadkobierca Adama Jerzego - książę Władysław, który ulokował je (w 1874 roku) w przekazanym przez władze Krakowa dawnym arsenale miejskim. Zgodnie z ustanowionym przez Władysława Czartoryskiego statutem zarówno Biblioteka, jak i Muzeum utrzymywane były przez Ordynację Sieniawską (1898-1945).

Prywatny księgozbiór Czartoryskich służył narodowi nieprzerwanie aż do II wojny światowej. Podczas okupacji hitlerowskiej Biblioteka była formalnie zamknięta, chociaż potajemnie nadal służyła badaczom i uczonym polskim. W roku 1945 opiekę nad Muzeum i Biblioteką przejęło Ministerstwo Kultury i Sztuki, które w roku 1950 przekazało je w zarząd i administrowanie Muzeum Narodowemu w Krakowie. Zbiory biblioteczne, które zostały przeniesione w roku 1961 do nowego, specjalnie w tym celu wzniesionego budynku przy ul. św. Marka 17, pozostają nieprzerwanie znaczącym warsztatem do badań naukowych. Od roku 1971 Biblioteka Książąt Czartoryskich posiada status instytucji naukowej o profilu humanistycznym.

Przemiany polityczne, które dokonały się w Polsce w roku 1989, nie pozostały bez wpływu na losy Biblioteki. Prawny spadkobierca linii rodowej wywodzącej się od Adama Jerzego - książę Adam Karol Czartoryski założył w roku 1991 rodzinną fundację, przekazując prywatne dotychczas zbiory w użytkowanie społeczeństwu. Zarząd nad zasobami, pozostającymi nadal w strukturze organizacyjnej Muzeum Narodowego, sprawuje Fundacja Książąt Czartoryskich.

Obecnie Biblioteka składa się z dwóch działów:

Archiwum i Zbiór Rękopisów Dział Starych Druków i Kartografii