Kultura rozwiń menu
Serwis używa plików cookies zgodnie z polityką prywatności pozostając w serwisie akceptują Państwo te warunki
Adres: Aleja 3 Maja 1, Kraków
  • Data:

    2014-04-25 - 2014-08-10

Organizatorzy:
  • Muzeum Narodowe w Krakowie

Muzeum Narodowe w Krakowie przypomina twórczość Maksymiliana Gierymskiego (1846–1874), jednego z najbardziej znanych malarzy polskich XIX wieku, związanego z kolonią artystyczną w Monachium. Pretekstem wystawy stała się przypadająca w tym roku 140. rocznica śmierci artysty. Twórca, który zmarł młodo, zaledwie w wieku 28 lat, pozostawił dorobek inspirujący kolejne pokolenia artystów, dając początek pierwszej polskiej szkole pejzażowej.

Muzeum Narodowe w Krakowie pokazuje nie tylko dzieła Gierymskiego, ale także innych twórców z kręgu monachijskiego. Dlatego obok 55 obrazów olejnych, 55 prac na papierze tego artysty, zobaczymy też dzieła artystów polskich, niemieckich, francuskich oraz węgierskich:. m.in. Józefa Brandta, Adama Chmielowskiego, Józefa Chełmońskiego, Stanisława Witkiewicza, Alfreda Wierusza-Kowalskiego, Władysława Maleckiego, Eduarda Schleicha st., Ludwiga Hartmanna i Mihalyiego Munkacsyiego.

Oprócz najbardziej znanych dzieł Maksymiliana Gierymskiego, takich jak „Adiutant sztabowy", „Konna kawalkada w brzezince", „Obóz Cyganów I" czy „Patrol powstańców", pojawi się także ostatni obraz artysty „Polowanie »par force« na jelenia" ze zbiorów Kunsthalle w Kilonii oraz – długo uważana za zaginioną, a po raz pierwszy prezentowana
w Polsce – „Wiosna w małym miasteczku" (z kolekcji prywatnej w Buenos Aires).

Ekspozycja w Muzeum Narodowym w Krakowie składa się z siedmiu części, z których każda sygnalizuje najważniejsze wątki w twórczości artysty. Zobaczymy więc prace młodzieńcze
i dzieła o tematyce powstańczej. Poznamy pejzaże intymne, oddające złożony stosunek artysty do natury, określany mianem romantycznego realizmu. Obejrzymy tzw. kompozycje zopfowe [niem. der Zopf – warkocz, warkoczyk],czyli ukazane w rokokowych kostiumach sceny polowań, uwiecznianych przez Maksymiliana Gierymskiego na obrazach powstałych
w latach 1871–1874, dzięki którym zdobywał zamówienia bogatej klienteli. Wejdziemy też w świat kolonii artystycznej działającej w Monachium w 2. połowie XIX wieku: Maksymilian Gierymski będzie pokazany w towarzystwie artystów, którzy tworzyli w tym czasie,  których on inspirował i którzy jego inspirowali.

Osią wystawy jest nowatorskie podejście artysty do pejzażu. Sceny rodzajowe często były tylko pretekstem do obserwacji krajobrazu. Widać to już w malowanych przez niego powstańczych scenach: wypracował nowoczesną formułę minimalistycznego pejzażu, nieznaną dotąd w polskim malarstwie. Subtelne opracowanie kolorystyczne i świetlne tworzy nastrój obrazów. Postawa artysty wyrażała romantyczne przekonanie o szczególnej więzi łączącej człowieka z naturą.

Maksymilian Gierymski nie uciekał także od uwieczniania w swoich obrazach współczesnego życia mieszkańców miast i miasteczek, dzięki czemu jego twórczość nabiera „reportażowego" charakteru. Dbał o to, by w jego dziełach wyraźnie był określony czas, położenie geograficzne oraz warunki klimatyczne – zgodnie z przypisywaną mu maksymą, że „na obrazie, jak na zegarze powinna być widoczna godzina". Był jednym z tych artystów, dla których punktem wyjścia przy pracy nad obrazem stała się fotografia jako „ujęcie chwili konkretnej" – jak pisał z Monachium w listach do rodziny, prosząc o zdjęcia przedstawiające polskie krajobrazy.

Twórczość Maksymiliana Gierymskiego była manifestacją dojrzałego realizmu w malarstwie polskim. Zapoczątkowała zmiany, jakie nastąpiły w postrzeganiu roli sztuki, zerwała
z doktryną akademicką, podważyła przekonania o patriotycznych powinnościach polskiej sztuki. Zainspirowała całe pokolenie młodych twórców (jak Stanisław Witkiewicz)
i krytyków (jak Antoni Sygietyński).

Dodatkową, wyodrębnioną część wystawy, tworzy Gabinet dzieł zaginionych. Zaprezentowano w nim multimedialne materiały przedstawiające wybór zaginionych dzieł Maksymiliana Gierymskiego, w tym obrazy utracone w czasie II wojny światowej, m.in.: „Alarm w obozie powstańczym" ze zbiorów przedwojennego Muzeum Śląskiego w Katowicach, „Zima w małym miasteczku" z kolekcji Muzeum Narodowego w Krakowie, „Wieczornica ukraińska" ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie oraz „Pochód ułanów" z kolekcji prywatnej. Kolejną grupę tworzą dzieła o nieustalonym do tej pory miejscu przechowywania, m.in. obrazy „Powrót pana Tadeusza", „Czerkiesi pędzący do ataku", „Pojedynek Tarły z Poniatowskim" i „Wypadek w podróży".

Przed wejściem na wystawę zwiedzający będą mieli możliwość zapoznania się z wynikami pierwszego etapu badań nad techniką i technologią malarską Maksymiliana Gierymskiego obejmującego dzieła artysty z polskich kolekcji muzealnych.

To pierwsza wystawa twórczości Maksymiliana Gierymskiego od 1974 r., kiedy przygotowano ekspozycję dzieł artysty w Muzeum Narodowym w Warszawie, prezentowaną później także w Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku oraz w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Maksymilian, starszy brat innego wybitnego malarza Aleksandra Gierymskiego (1850-1901), od dziecka przejawiał artystyczną wrażliwość: grał na fortepianie, był wielkim miłośnikiem Chopina i Wagnera. Początkowo kształcił się w naukach ścisłych (Instytucie Politechnicznym Rolnictwa i Leśnictwa w Puławach i na Wydziale Matematyczno-Fizycznym Szkoły Głównej w Warszawie). Brał udział w powstaniu styczniowym. Walczył prawdopodobnie na terenie Lubelszczyzny i Kielecczyzny. To doświadczenie pozostawiło w nim wyraźny ślad, widoczny później w jego sztuce.

Po powrocie do stolicy zapisał się na lekcje do Klasy Rysunkowej prowadzonej przez Wojciecha Gersona, by – po otrzymaniu stypendium rządowego – wyjechać do Monachium, gdzie kształcił się w dziedzinie malarstwa. Na I Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Monachium w 1869 roku został dostrzeżony przez krytyków i kolekcjonerów. W tym samym roku wysłany na wystawę do wiedeńskiego Kunstvereinu obraz Rekonesans huzarów austriackich został zakupiony do zbiorów cesarza Franciszka Józefa.To był początek jego sukcesów, zwieńczonych złotym medalem na Wystawie Światowej w Wiedniu w 1873 r. We wrześniu 1874, w uznaniu jego zasług, mianowano go członkiem Królewskiej Akademii Sztuk Pięknych w Berlinie. Dwa tygodnie później zmarł.

Wystawie towarzyszy obszerny katalog i przewodnik po wystawie oraz program edukacyjny, obejmujący: wykłady, spotkania, warsztaty, tematyczne oprowadzanie po wystawie, spacery i publikacje. Wspólnie z Działem Edukacji Muzeum Narodowego w Warszawie przygotowaliśmy wydawnictwo przybliżające malarstwo Aleksandra i Maksymiliana Gierymskich, zestawiając reprodukcje dzieł obu braci i opisując najważniejsze wątki tematyczne i stylistyczne pojawiające się w ich twórczości. Przy wejściu na wystawę na zwiedzających czekać będzie również niewielkie wydawnictwo edukacyjne z zadaniami, które pomogą w sposób ciekawy i aktywny poznać lepiej malarstwo Maksymiliana. Na początku lipca zaprosimy do stolicy na zwiedzanie, czynnej od marca br., wystawy Aleksandra Gierymskiego w Muzeum Narodowym w Warszawie i spacer śladami braci po ich rodzinnym mieście. Tematyka wykładów i spotkań oscylować będzie wokół zaginionych podczas II wojny światowej obrazów Gierymskiego, warsztatu malarskiego artysty
i specyfiki konserwacji jego dzieł oraz tematyki powstańczej, dziewiętnastowiecznego środowiska monachijskiego i problemu definicji artysty narodowego.

Prezentowane dzieła pochodzą ze zbiorów:  Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Poznaniu, Muzeum Śląskiego w Katowicach, Muzeum Śląska Opolskiego w Opolu, Muzeum Sztuki w Łodzi, Muzeum Okręgowego w Toruniu, Muzeum Górnośląskiego
w Bytomiu, Muzeum Pomorza Środkowegow Słupsku, Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie, Muzeum Niepodległości w Warszawie, Muzeum Okręgowego w Rzeszowie, Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu, Oddziału Zbiorów Graficznych i Kartograficznych Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie, Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Muzeum Zamkowego w Pszczynie, Kunsthalle w Kilonii, Kunsthalle Hamburg, Braith-Mali-Museum Biberach , Neue Pinakothek w Monachium , Musée d'Orsay w Paryżu, Oblastní galerie v Liberci , Památník národního písemnictví w Pradze, Národní galerie v Praze, Magyar Nemzeti Galéria w Budapeszcie oraz z kolekcji prywatnych.

Kurator wystawy: Aleksandra Krypczyk

Koordynator: Anna Sobesto

Aranżacja plastyczna: Jolanta Barnaś

Mecenasi wystawy: PKO Bank Polski, PZU
Partnerzy wystawy: PKP Intercity, City

Honorowy patronat medialny: Polskie Radio

Patroni medialni: TVP Kultura, TVP Kraków, Radio Kraków, Gazeta Wyborcza, Art&Business, Spotkania z Zabytkami, Karnet, Cracow-life, Cracow Post, O.pl, www.krakow.pl,Telewizja M