Kultura rozwiń menu
Serwis używa plików cookies zgodnie z polityką prywatności pozostając w serwisie akceptują Państwo te warunki
Adres: Plac Wolnica 1, Kraków
  • Data:

    2014-09-12 - 2014-11-30

  • Impreza biletowana:

    >

    Bilet normalny: 13 Bilet ulgowy: 7

Organizatorzy:
  • Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli

Wystawa obejmuje 141 drzeworytów ludowych zgromadzonych w pierwszej połowie XIX wieku przez Józefa Gwalberta Pawlikowskiego (1793–1852). Odbitki te przechowywane są w zbiorach Narodowej Naukowej Biblioteki Ukrainy im. W. Stefanyka we Lwowie, w której znajduje się także część zbiorów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Wizerunki te nigdy wcześniej nie były eksponowane, ani w całości publikowane, zaś od lat czterdziestych XX wieku dostęp do nich nie był możliwy. W rezultacie jeden z największych i najstarszych zbiorów ludowej grafiki jest dziś niemal nieznany.

Kolekcja powstała w okresie, kiedy działali jeszcze ostatni drzeworytnicy wykonujący swe usługi dla ludności wiejskiej. W tym czasie ich wyroby zaczęły być stopniowo wypierane przez cieszące się coraz większą popularnością malarstwo na szkle, a wkrótce przez obrazy masowo wykonywane w nowych technikach graficznych (litografie, chromolitografie).

Drzeworyty te Pawlikowski zbierał na obszarze dawnej Rzeczypospolitej, zamieszkiwanej przez różne narodowości. Widział w nich „starożytności ojczyste", które należy zachować, aby pamiętać o tym, co było ważne dla ludzi tak różniących się kulturą i pochodzeniem.

Zbiór ten uderza intensywnością wyobraźni i ducha. Jak pisał o nim Henryk Schmitt:

„Widzisz tu nagromadzone razem różnych czasów wizerunki świętych i obrazów, oglądasz zestawione obok siebie lepsze lub gorsze, a czasem nawet potworne odwzory owych obrazów, w których cudotworność lud nasz wierząc, gromadnie do nich się cisnął".

(O zbiorach naukowych i artystycznych ś.p. Gwalberta Pawlikowskiego znajdujących się we Lwowie, „Czas", 7 luty 1857 r.).

Kuratorzy wystawy: Grzegorz Graff, Grażyna Mosio, Beata Skoczeń-Marchewka

Koncepcja plastyczna wystawy oraz projekt graficzny książki: dr Piotr Michura

Patronat honorowy nad wystawą objęli Marek Sowa – Marszałek Województwa Małopolskiego oraz Witalij Maksymenko – Konsul Generalny Ukrainy w Krakowie.

Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Projekt zrealizowano we współpracy z Lwowską Narodową Naukową Biblioteką Ukrainy im. Wasyla Stefanyka.

 

Józef Gwalbert Pawlikowski (1792–1852) –ziemianin,prawnik, polityk galicyjski i urzędnik austriackiej administracji, pełniący funkcję nadwornego sekretarza w Wiedniu. W 1822 roku został wyznaczony przez Stany Galicyjskie do zinwentaryzowania i przewiezienia zbiorów Józefa Maksymiliana Ossolińskiego z Wiednia do Lwowa. To tutaj Pawlikowski zetknął się z tym wybitnym kolekcjonerem. Po jego śmierci, w latach 1834–1840 był zastępcą dyrektora Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.

Znajomość z  Ossolińskim i praca nad jego spuścizną musiały wywrzeć duży wpływ na Pawlikowskiego. Sam zaczął zbierać książki, mapy, ryciny, pieczęcie, rysunki i numizmaty, kontynuując jednocześnie pasje zbierackie swojego ojca – Józefa Benedykta. Zgromadził  jedną z największych kolekcji książek, rękopisów, rycin, map, medali, monet i pieczęci (20 tys. druków i rękopisów, 700 map, 25 tys. grafik i rysunków – m.in. Wilhelma Hondiusa, Daniela Chodowieckiego, Norblina, Antoniego Oleszyckiego, Aleksandra Orłowskiego). Na jego zlecenie rytownicy i rysownicy utrwalali  także zabytki rodzimej architektury i rzeźby, ubiory historyczne stroje i obyczaje ludowe.

Gromadząc w swojej posiadłości w Medyce, a od 1849 roku we Lwowie „starożytności ojczyste", traktował kolekcjonerstwo jako patriotyczny obowiązek. Realizując swą misję, skierował uwagę współczesnych na niedocenianą wówczas twórczość ludowych i prowincjonalnych artystów, zaliczając ją tym samym do dziedzictwa narodowego, co na owe czasy nie było jeszcze powszechnym przekonaniem.

Drugą pasją Pawlikowskiego była botanika. Utworzył  w Medyce ogród botaniczny, szkółki drzew i krzewów oraz roślin ozdobnych, a także roślin rolniczych. W latach 40. XIX wieku ogród medycki dostarczał  Galicji kwiatów, krzewów, szczepów drzew owocowych, przynosząc duże zyski. Także w Medyce powstała z jego inicjatywy pierwsza na ziemiach polskich czteroletnia szkoła praktycznego ogrodnictwa.

W swoim testamencie wszystkie zgromadzone zbiory zapisał jedynemu synowi, polecając mu otoczyć je szacunkiem oraz dołożyć starań, by służyły narodowi.

Biblioteka medycka jako odrębna całość została w 1921 roku przekazana przez wnuka Gwalberta – Jana do Zakładu Narodowego im. Ossolińskich

Drogą dojścia do wystawy była kilkuletnia praca zespołu Muzeum Etnograficznego w Krakowie nad projektem Wirtualne Muzeum Drzeworytów Ludowych (WMDL). W 2012 roku we Lwowskiej Narodowej Bibliotece Ukrainy im. Wasyla Stefanyka zespół odnalazł spuściznę po Józefie Gwalbercie Pawlikowskim, bibliofilu i kolekcjonerze.

WMDLto projekt Muzeum Etnograficznego w Krakowie, prowadzony od 2011 roku, którego celem jest dokumentacja i udostępnienie wiedzy o polskim drzeworytnictwie ludowym. Powstał w odpowiedzi na potrzebę uzupełniania, upowszechniania i zachowania wiedzy o obiektach rozproszonych i dotąd mało poznanych. Dzięki prowadzonym badaniom docieramy do często nieznanych dotąd zabytków – zgromadzonych w zbiorach publicznych, kościelnych i prywatnych. Baza danych, oprócz informacji na temat konkretnych obiektów, zapewnia bogaty materiał ilustracyjny oraz interaktywną mapę, pozwalającą uchwycić skalę zjawiska. Informacje o nich wraz z materiałem ilustracyjnym udostępniamy w bazie danych, rejestrującej już ponad 1000 drzeworytów.

Projekt WMDL realizowany jest przez zespół w składzie: Grzegorz Graff, Anna Grochal, Justyna Masłowiec, Grażyna Mosio, Beata Skoczeń-Marchewka, Marcin Wąsik, Anna Woźny. Za oprawę plastyczną odpowiedzialny jest dr Piotr Michura (ASP w Krakowie).

Projekt współfinansowany przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Dziedzictwo kulturowe". Więcej: www.drzeworyty.eu

Informacje praktyczne:

Wystawa czasowa „Spotkanie. Drzeworyty ludowe z kolekcji Józefa Gwalberta Pawlikowskiego zachowanej we Lwowie"

Gdzie: Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie, Ratusz, pl. Wolnica 1

Kiedy: 12 września – 30 listopada 2014 r.

Wernisaż: 11 września, godz. 18:00

Wstęp w ramach zwiedzania wystawy stałej „Polska kultura ludowa":

bilet normalny – 13,00 złbilet ulgowy – 7,00 zł w niedzielę – wstęp wolny

bilet rodzinny dwie osoby dorosłe + 1 dziecko lub jedna osoba dorosła + 2 dzieci – 20,00 zł; każda kolejna osoba + 5,00 zł