Kształceniem specjalnym obejmuje się dzieci i młodzież niepełnosprawną oraz niedostosowaną społecznie, wymagającą stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy. Kształcenie to może być prowadzone w formie nauki w szkołach ogólnodostępnych, szkołach lub oddziałach integracyjnych, szkołach lub oddziałach specjalnych i w specjalnych ośrodkach szkolno – wychowawczych.
W zależności od stopnia niepełnosprawności uczniowie realizują różne podstawy programowe. Uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu lekkim realizują podstawę programową jak uczniowie w szkołach ogólnodostępnych, uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym realizują odrębną podstawę programową.
Podstawą do objęcia ucznia kształceniem specjalnym jest orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez publiczne poradnie psychologiczno – pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne.
Orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego, a także o potrzebie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych wydają zespoły orzekające, działające w publicznych poradniach psychologiczno – pedagogicznych, w tym w poradniach specjalistycznych. Orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego określa zalecane formy kształcenia specjalnego, z uwzględnieniem rodzaju niepełnosprawności, stopnia upośledzenia umysłowego lub innego zaburzenia.
W przypadku dzieci posiadających orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego przez poradnię psychologiczno – pedagogiczną, wychowaniem przedszkolnym może być objęte dziecko w wieku powyżej 6 roku życia, nie dłużej jednak niż do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat. Obowiązek szkolny takich dzieci może być odroczony do końca roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 10 lat.
Na podstawie ustawy z 19 marca 2009 o zmianie ustawy o systemie oświaty i niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2009 Nr 56 poz. 458) od roku szkolnego 2009/2010 wszystkie dzieci pięcioletnie w Polsce mają możliwość korzystania z bezpłatnej edukacji przedszkolnej. Od września 2011 to już obowiązek.
Kształcenie dzieci i młodzieży niepełnosprawnych oraz niedostosowanych społecznie w szkołach specjalnych jest prowadzone nie dłużej niż do ukończenia przez ucznia;
1) 18 roku życia - w przypadku szkoły podstawowej;
2) 21 roku życia - w przypadku gimnazjum;
3) 24 roku życia - w przypadku szkoły ponadgimnazjalnej.
Natomiast uczniowie upośledzeni umysłowo w stopniu głębokim realizują obowiązek szkolny w formie zajęć rewalidacyjno – wychowawczych, które mogą być organizowane od 3 do 25 roku życia.
Liczba uczniów w oddziale szkolnym powinna wynosić:
- dla upośledzonych umysłowo w stopniu lekkim – od 10 do 16 uczniów,
- dla upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym lub znacznym – od 6 do 8 uczniów,
- dla niewidomych i słabo widzących – od 8 do 10 uczniów,
- dla niesłyszących i słabo słyszących – od 6 do 8 uczniów,
- dla uczniów z chorobą przewlekłą – od 10 do 16 uczniów,
- dla uczniów z zaburzeniami psychicznymi – od 6 do 8 uczniów,
- dla uczniów z autyzmem i niepełnosprawnościami – od 2 do 4 uczniów,
- dla niepełnosprawnych ruchowo – od 8 do 12 uczniów,
- dla niedostosowanych społecznie, zagrożonych uzależnieniem i z zaburzeniami zachowania – od 10 do 16 uczniów.