Laureaci i laureatki tegorocznych Nagród Miasta Krakowa

Przyznawane od XVI wieku Nagrody Miasta Krakowa są wyrazem uznania dla dokonań krakowianek i krakowian pracujących na rzecz rozwoju i wzmacniania twórczego oraz naukowego potencjału miasta. Znamy laureatów i laureatki tegorocznej edycji, którzy wyróżnienia odbiorą podczas uroczystej gali zaplanowanej na 17 grudnia.

Pierwsza Nagroda Miasta Krakowa została przyznana w roku 1535 Mikołajowi Jaskierowi za kodyfikację prawa miejskiego. Nagrody początkowo były wręczane sporadycznie i dopiero od 1930 roku laureatów wybierano systematycznie. Wybuch II wojny światowej przerwał tę tradycję. Do przyznawania nagród wrócono w 1945 roku.

Na przestrzeni lat zmianom ulegała regularność przyznawania nagród, zmieniały się również, kategorie, wśród których pojawiały się takie jak: muzyka, plastyka, architektura, nauka, przemysł artystyczny, konserwatorstwo, teatr, fotografia artystyczna, upowszechnienie kultury, nauka i technika. Po 1989 roku Rada Miasta kilkakrotnie modyfikowała tryb i zasady nagradzania. Aktualnie Nagrody Miasta Krakowa przyznawane są w czterech kategoriach: kultura i sztuka, nauka i technika, sport i prace dyplomowe.

W konkursie preferowane są zasługi mające pośredni lub bezpośredni związek z Krakowem poprzez osobę kandydata, miejsce realizacji dokonań lub powstania pracy, a także tematykę. W przypadku prac dyplomowych nagrody są przyznawane za prace powstałe w Krakowie i dotyczące naszego miasta, obronione w 2023 roku.

Kandydatów do nagrody zgłaszają związki i środowiska twórcze, instytucje artystyczne, kulturalne, wydawnicze, szkoły wyższe i instytuty naukowo-badawcze, towarzystwa naukowe oraz inne organizacje. Do tegorocznej edycji nagrody wpłynęło 31 wniosków. Zostały one ocenione przez komisję konkursową złożoną w większości z profesorów krakowskich uczelni wyższych. Wybrane kandydatury komisja przedstawiła prezydentowi Krakowa.

Kultura i sztuka

W tegorocznej edycji w dziedzinie kultura i sztuka nagrodę otrzymają prof. Emil Orzechowski oraz Beata Rybotycka-Jasińska.

Prof. Emil Orzechowski jest specjalistą w zakresie teatrologii, zarządzania kulturą, zarządzania szkołami wyższymi. Zajmuje się zagadnieniami historii teatru, kultury środowisk polonijnych, polityki kulturalnej, organizacji instytucji kultury, promocji dóbr kulturalnych w kraju i zagranicą oraz zarządzaniem szkołami wyższymi w Polsce i na świecie. Jest autorem książek i artykułów naukowych drukowanych w Polsce i w USA. Współorganizował pierwsze w Polsce studia teatrologiczne, a także studia zarządzania kulturą. Wykładał na licznych uczelniach, takich jak m.in. Uniwersytet Jagielloński, Akademia Sztuk Teatralnych, Orchard Lake Schools, University of Connecticut, Stanford University. Prowadził także wykłady w wielu instytucjach i miastach świata. Stypendysta Fundacji Kościuszkowskiej i Fundacji Fulbrighta.

Prof. Emil Orzechowski był dziekanem Wydziału Zarządzania i Komunikacji Społecznej UJ, zainicjował utworzenie na Uniwersytecie Jagiellońskim Instytutu Kultury i kierunku zarządzanie kulturą. Profesor był także członkiem Komitetu Badań nad Polonią PAN, Centralnej Komisji d/s Stopni i Tytułów Naukowych, przewodniczącym rad fundacji, przewodniczącym Rady Instytutu Kultury Uniwersytetu Jagiellońskiego, kierownikiem Katedry Zarządzania Kulturą UJ, kierownikiem studiów podyplomowych z zakresu zarządzania kulturą, redaktorem Zeszytu Naukowego „Zarządzanie Kulturą".

Związana z Krakowskim Teatrem Scena STU aktorka i wokalistka Beata Rybotycka-Jasińska rozpoczęła karierę w Teatrze Współczesnym w Warszawie. Jej talenty aktorskie i wokalne sprawiły, że szybko zyskała popularność i uznanie w środowisku artystycznym. Rybotycka-Jasińska jest znana z ról, w których wciela się w postacie pełne emocji, niuansów i skomplikowanych cech charakteru. Jest cenioną aktorką w wielu polskich teatrach. Obok działalności aktorskiej Beata Rybotycka-Jasińska zyskała także popularność jako wokalistka. Otrzymała liczne nagrody i wyróżnienia zarówno w dziedzinie aktorstwa, jak i wokalistyki.

W swojej karierze występowała na różnych scenach muzycznych i teatralnych, zdobywając uznanie zarówno krytyków, jak i publiczności. Jest uważana za artystkę wszechstronną, która potrafi łączyć elementy teatralne z muzycznymi, tworząc niezapomniane występy. Artystka ma szczególne związki z Krakowem: Teatr Stary w Krakowie, Teatr Słowackiego, Teatr Ludowy, Krakowska Opera Kameralna, czy Filharmonia Krakowska − to instytucje, z którymi współpracowała. Prowadziła także zajęcia na krakowskich uczelniach artystycznych.

Nauka i technika

W dziedzinie nauka i technika nagrodzone zostaną trzy zespoły badawcze.

Zespół w składzie: prof. dr hab. Jacek Purchla, dr hab. Krzysztof Broński, dr hab. Andrzej Laskowski, dr Dominika Hołuj, dr Piotr Miodunka, dr Joanna Sanetra-Szeliga, dr Michał Wiśniewski otrzyma nagrodę za monografię „Urban Change in Central Europe: The Case of Kraków” [Transformacja miast w Europie Środkowej Przypadek Krakowa]. Monografia, przygotowana pod redakcją prof. Jacka Purchli przez pracowników Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej krakowskiego Uniwersytetu Ekonomicznego na przykładzie Krakowa przedstawia zmiany, jakie zaszły w miastach Europy Środkowej od 1989 roku. Publikacja została wydana w języku angielskim przez renomowane wydawnictwo naukowe Routledge.

Nagrodę w tej kategorii otrzyma także zespół w składzie: dr hab. Przemysław Grudnik, dr inż. Elżbieta Wątor, dr inż. Piotr Wilk. Zespół badawczy z Małopolskiego Centrum Biotechnologii Uniwersytetu Jagiellońskiego (MCB UJ) kierowany przez dr. Przemysława Grudnika dokonał przełomowego odkrycia wypełniającego dotychczasową lukę w zrozumieniu mechanizmu unikalnej modyfikacji potranslacyjnej − hypuzynacji. Odkrycie naukowców wpływa na zrozumienie interakcji, która może mieć istotny wpływ na rozwój nowych metod leczenia chorób związanych z nieprawidłową translacją białek, takich jak nowotwory i zaburzenia neurodegeneracyjne. Teraz celem naukowców jest wykorzystanie zdobytej wiedzy o mechanizmie reakcji do opracowania nowych związków chemicznych.

Nagrodą Miasta Krakowa uhonorowani zostaną też: dr Agnieszka Polończyk-Sudoł, prof. dr hab. inż. Andrzej Leśniak oraz Przemysław Waśniowski, którzy od 2018 r. prowadzą pierwsze w Polsce zaawansowane analizy przestrzenne dotyczące poczucia bezpieczeństwa mieszkańców Krakowa. Rezultaty badań zostały zaprezentowane na kilkudziesięciu konferencjach i kongresach w kraju i za granicą, a Kraków jest obecnie wiodącym ośrodkiem w Polsce zajmującym się badaniami nad tzw. „mapowaniem przestępczości na zaawansowanym poziomie.

Prace dyplomowe

Nagrody Miasta Krakowa są także przyznawane za tematycznie związane z miastem prace dyplomowe. W tej kategorii w tym roku wyróżnione zostały Bożena Boba-Dyga za pracę o aranżacji konserwatorskiej w architekturze oraz Justyna Kocik-Król za pracę doktorską zatytułowaną „Charakterystyka bioaktywności inhibitorów oddziaływania PD-1/PD-L1 z wykorzystaniem klasycznych i nowych modeli in vitro”. W tej edycji nie została przyznana nagroda w dziedzinie sportu.

Znakomite grono laureatów

Dodajmy, że w gronie uhonorowanych Nagrodami Miasta Krakowa znajdują się osoby z ważnymi dokonaniami dla nauki, jak też artyści i twórcy uznani na arenie krajowej i międzynarodowej. To między innymi: Andrzej Wajda i Krystyna Zachwatowicz, Andrzej Franaszek, Jerzy Illg, Jan Peszek, Jan Kanty Pawluśkiewicz, Grzegorz Turnau, Andrzej Sikorowski.

Nagrodzone zostały także zespoły działające w różnych dziedzinach nauki – wyróżniono je m.in. za osiągnięcia w doświadczalnej immunochemicznej terapii przeciwnowotworowej, kardiologii interwencyjnej czy stworzenie Centrum Interwencyjnych Terapii Ostrego Udaru Mózgu, a także zespoły językoznawców Uniwersytetu Jagiellońskiego czy zespół „Tygodnika Powszechnego”.

Laureaci Nagród Miasta Krakowa otrzymują medal, dyplom i nagrodę finansową. Uroczyste wręczenie nagród laureatom i laureatkom tegorocznej edycji konkursu odbędzie się we wtorek, 17 grudnia.