Urodzony 17 stycznia 1947 roku w Borzęcinie k. Tarnowa. Ukończył filologię polską w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Krakowie. Pracował jako górnik i nauczyciel. Jako dziennikarz współpracował z redakcjami: "Wieści", "Sycyny", "Gazety Krakowskiej", "Dziennika Polskiego". Debiutował w 1969 roku pojedynczymi wierszami w Tygodniku Kulturalnym. Debiutancki tomik poetycki Józefa Barana "Nasze najszczersze rozmowy" ukazał się nakładem Wydawnictwa Literackiego w 1974 roku. Jest autorem 25 tomików, do których należą: zbiory i wybory wierszy, eseje, dzienniki. Zdobywca wielu nagród, m. in.: Andrzeja Bursy (1975), Stanisława Piętaka (1977), Fundacji Kościelskich (1980), Wojewody Krakowskiego (1992), Nagrody im. Orkana (2003). Jego wiersze przetłumaczone zostały na kilkanaście języków, publikowane są w podręcznikach szkolnych, a także w krajowych i zagranicznych antologiach poezji polskiej oraz prestiżowych magazynach amerykańskich ("Agni", "Mid America Review", "Lyric Poetry Review"). W maju 2000 roku poeta czytał swoje wiersze w gmachu ONZ w Nowym Jorku na spotkaniu poetów polskich i amerykańskich. W październiku 2001 reprezentował poezję polską na XXI Światowym Kongresie Poetów w Sydney. Wiele wierszy Józefa Barana znalazło się w repertuarze Starego Dobrego Małżeństwa, Grupy Pod Budą, Elżbiety Adamiak, Oli Maurer, Beaty Rybotyckiej oraz Hanny Banaszak.
Ważniejsze publikacje: "Dopóki jeszcze" - poezje (1976), "Na tyłach świata" - poezje (1977), "W blasku zapałki"- poezje (1984), "Czułość" - poezje (1988,1989), "Skarga" - poezje (1988), "Mała kosmogonia" - poezje (1994), "Zielnik miłosny" - poezje (1995,1996), "Majowe zaklęcie" - poezje (1997), "Dom z otwartymi ścianami" - poezje (2001), "Dolina ludzi spokojnych" - poezje (2001), "A wody płyną i płyną" (2004), "Koncert dla nosorożca - dziennik poety z przełomu wieków" (2005).