Kontrakt klimatyczny dla Krakowa z perspektywy europejskiej

Od 2022 roku Kraków uczestniczy w unijnej inicjatywie „Europejska misja 100 neutralnych klimatycznie i inteligentnych miast do 2030 roku”. Jej celem jest wsparcie grupy europejskich miast w systemowej transformacji w kierunku neutralności klimatycznej i przekształcenie ich w ośrodki innowacji. Miasta, które zostały przyjęte do Misji, wytyczają ścieżkę dojścia do neutralności klimatycznej  z wykorzystaniem innowacyjnych rozwiązań technicznych, organizacyjnych, biznesowych  i społecznych. Plan transformacji został zapisany w formie dokumentu Kontrakt Klimatyczny, sygnowanego przez Prezydenta Miasta i kluczowych lokalnych partnerów. Kontrakty są weryfikowane przez ekspertów i podlegają ocenie przez Komisję Europejską. Miasta, których kontrakty dostaną pozytywną opinię, otrzymują tzw. Mission Label,  oraz wsparcie w realizacji kontraktów. Kraków otrzymał taką  Mission Label w maju 2025 roku, wchodząc do elitarnego grona miast mających realne szanse na pomoc Komisji Europejskiej. Było to możliwe dzięki współpracy z innymi miastami uczestniczącymi w Misji (Warszawa, Łódź, Wrocław i Rzeszów), która została sformalizowana w formie porozumienia, a jej wymiernym efektem jest wspólny projekt pilotażowy NEEST – Emission and Environmentally Sustainable Territories, którego Kraków jest liderem. Pozyskanie dofinansowania na ten projekt było możliwe wyłącznie dzięki uczestnictwu w Europejskiej Misji Miast.

Podczas spotkania dyrektor Froissard podkreślił, jak ważne jest wdrażanie założeń Kontraktu w praktyce, kładąc szczególny nacisk na mobilizowanie do działań proklimatycznych sektora prywatnego. Jako przykład podał Hiszpanię, gdzie sygnatariuszami Misji były duże firmy z sektora motoryzacyjnego. Wskazał też – jako dobrą praktykę – dopraszanie do grona sygnatariuszy Misji przedstawicieli izb handlowych. Jako ciekawostkę wymienił propozycję zaangażowania Champions League, aby – poprzez fanów piłki nożnej – zachęcać miasta do rywalizacji we wdrażaniu rozwiązań proklimatycznych, a tym samym podnosić świadomość mieszkańców. Prezydentowi Miszalskiemu – jako miłośnikowi futbolu, jak również zwolennikowi koncepcji rywalizacji miast – bardzo spodobał się ten pomysł.

Dyrektor Forroisard wspomniał też o konkretnych mechanizmach, które są przewidziane są dla miast z Mission Label. W czerwcu 2024 roku Komisja Europejska ogłosiła powołanie nowego mechanizmu - centrum finansowania dla miast przyjaznych dla klimatu Climate City Capital Hub.  Capital Hub oferuje zestaw narzędzi, wspierających miasta w poruszaniu się po uniwersum dostępnych dotacji i możliwości finansowania zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich. Narzędzia te obejmują m.in.: repozytorium wiedzy, interaktywny przewodnik po źródłach finansowania, narzędzie do oceny opłacalności ekonomicznej i potencjalnego wpływu projektów klimatycznych. Dodatkowo Europejski Bank Inwestycyjny przeznaczył 2 mld euro dla miast nagrodzonych Mission Label, na wsparcie planów inwestowania w alternatywne źródła energii, efektywne budynki, systemy ciepłownicze, energię odnawialną, mobilność zgodną z zasadami zrównoważonego rozwoju, odnowę i rewitalizację miast czy infrastrukturę wodną i społeczną.

- Kraków już zaczął wprowadzać w życie postanowienia Kontaktu Klimatycznego – opowiadał podczas spotkania Prezydent Miszalski. Rada Miasta Krakowa przyjęła niedawno uchwałę wprowadzającą strefę czystego transportu, która  od stycznia 2026 roku zacznie obowiązywać do granic czwartej obwodnicy, czyli na większości terytorium miasta. Przepisy nie będą dotyczyły posiadanych już dziś pojazdów należących do mieszkańców Krakowa i płacących podatki w naszym mieście, co było rozwiązaniem kompromisowym dla przeciwników tych regulacji.

Zdaniem obu rozmówców bardzo ważne jest ujednolicenie strategii lokalnych z działaniami rządu. Dlatego Komisja Europejska dąży do stworzenia sieci narodowych (National Network), w które będzie zaangażowanych wiele miast, nawet tych spoza Misji, a które dzięki sieci także będą mogły być beneficjentami mechanizmów unijnych. Ujednolicenie przepisów jest także konieczne z uwagi na ewentualną rywalizację między miastami. Aby była ona transparentna i uczciwa, muszą obowiązywać takie same zasady monitoringu czy ewaluacji wskaźników osiąganych celów.

Wspomniane wyzwania, jak również wnioski z Miejskich Kontraktów Klimatycznych w kontekście prac nad New Urban Agenda, będą jednym z tematów omawianych podczas rozpoczynającego się właśnie w Krakowie Cities Forum.  Zarówno Pan Froissard, jak i Prezydent Miszalski będą aktywnymi uczestnikami dyskusji, które koncentrować się będą wokół miejskiego wymiaru Polityki Spójności UE.