Nasze Miasto rozwiń menu
Serwis używa plików cookies zgodnie z polityką prywatności pozostając w serwisie akceptują Państwo te warunki

Budowali nowoczesny Kraków. Żydzi w samorządzie miejskim, gospodarczym i finansowym miasta (1866-1939)

Wystawa Budowali nowoczesny Kraków. Żydzi w samorządzie miejskim, gospodarczym i finansowym miasta (1866-1939) opowiada o udziale wybitnych przedstawicieli żydowskiej społeczności Krakowa w niezwykłym procesie przekształcania miasta.

Kraków, peryferyjne miasto pod zaborem austriackim w połowie XIX wieku zajmowało powierzchnię około 5,7 km kwadratowego. Miasto tworzyło osiem dzielnic, z których jedynie dzielnice: I (Kraków w obrębie Plant) i II (obejmująca obszar Wzgórza Wawelskiego) charakteryzowały się zwartą, dość wysoką i murowaną zabudową. Pozostałe dzielnice miały zabudowę niską, a wygląd typowo wiejski. Na Kazimierzu, drugiej dzielnicy pod względem liczby mieszkańców, panowały fatalne warunki mieszkaniowe, zaprzeczające standardom higienicznym i bezpieczeństwu przeciwpożarowemu. Tylko niektóre główne ulice śródmieścia były brukowane, przeważały błotniste drogi. W mieście brakowało wodociągów, a wątpliwej jakości wodę czerpano ze studni. Do kanalizacji podłączono jedynie większą części dzielnicy I, nie było jej natomiast w gęsto zaludnionym Kazimierzu. Nieczystości odprowadzano do koryta Starej Wisły lub do jeziorka na Dajworze. W mieście wybuchały epidemie cholery, które dotykały głównie najuboższą ludność. Przeszkodę w rozwoju przestrzennym Krakowa stanowiła rozbudowa fortyfikacji wojskowych, które do 1855 roku otoczyły miasto gęstym pierścieniem. Katastrofalny stan miasta u progu autonomii galicyjskiej spowodowany był długotrwałym upadkiem gospodarczym. Kraków nie stanowił ważnego ośrodka przemysłowego ani handlowego, a pod względem urządzeń komunalnych był nieuporządkowany, wręcz brudny i zaniedbany. W okresie tzw. autonomii galicyjskiej i latach II Rzeczpospolitej Kraków zmienił się w nowoczesne miasto z komunikacją tramwajową, oświetleniem elektrycznym ulic i mieszkań, z wodociągami, kanalizacją, uporządkowanymi ulicami i alejami, z reprezentacyjnymi budynkami użyteczności publicznej, osiedlami willowymi i tanimi mieszkaniami dla robotników. Przed wybuchem II wojny światowej na mapie Polski stanowił nowoczesny ośrodek szkolnictwa, handlu i przemysłu. Ten niezwykły proces przekształcenia miasta stał się możliwy dzięki reformie samorządowej przeprowadzonej w monarchii habsburskiej w drugiej połowie XIX wieku. Wówczas Kraków odzyskał podmiotowość a jego mieszkańcy stanęli na początku drogi ku kształtowaniu się społeczeństwa samorządnego.
W wyniku reformy samorządowej 1866 roku w gronie działaczy miejskich pojawili się krakowscy Żydzi, do tego czasu w samorządach nieobecni. Zasiedli w Radzie Miejskiej, stanęli na czele Izby Przemysłowo-Handlowej, weszli w skład Wydziału Wielkiej Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa. Dołączyli w ten sposób do grupy samorządowców, którym leżało na sercu dobro miasta i jego mieszkańców, wnosząc do tej pracy swoje zaangażowanie, wykształcenie i społeczną wrażliwość. Przez ponad 70 lat funkcjonowania samorządu o jego prawie decydowali a budżet, majątek miasta współtworzyli i pomnażali (w drugiej połowie XIX wieku) radni: politycy - Szymon Samuelsohn, Cwi Hirsz Landau, Juda Birnbaum, Adolf Gross, uczony, współtwórca socjologii Ludwik Gumplowicz, profesor prawa UJ Józef Rosenblatt, lekarze i społecznicy - Jonatan Warschauer, Józef Oettinger, Jakub Blatteis, Ludwik Lustgarten, finansiści - Albert Mendelsburg, Juliusz Epstein, a w okresie II Rzeczpospolitej: polityk, syjonista Ignacy Izaak Schwarzbart, działacze socjalistyczni - Henryk Schreiber, Bolesław Drobner, przemysłowcy - Ignacy Ehrenpreis, Tadeusz Epstein, społecznik, prezydent Gminy Żydowskiej - Rafał Saul Landau. Ugodowy i koncyliacyjny Kraków docenił fachowość inżyniera budowniczego Józefa Sarego powierzając mu czterokrotnie urząd drugiego wiceprezydenta miasta. Niezwykle sprawnego organizatora, współtwórcę Wielkiego Krakowa, na urzędzie wiceprezydenta zastąpił społecznik Ignacy (Izaak ) Landau a na krótko przed wybuchem II wojny światowej (1938) syjonista Juda (Jehuda) Zimmerman jako ławnik zasiadł w zarządzie miasta.
Wystawa jest zbiorową biografią ludzi, których połączyła praca w różnych formach miejskiego samorządu. Ekspozycja podzielona jest na trzy główne obszary tematyczne. Pierwszy z nich poświęcony jest członkom Rady Miejskiej Krakowa, najważniejszego podmiotu życia społeczno-politycznego i gospodarczego miasta. Druga część wystawy prezentuje żydowskich działaczy gospodarczych, przemysłowców i finansistów skupionych w krakowskiej Izbie Przemysłowo-Handlowej. Do jej głównych zadań należała działalność informacyjna dotycząca handlu, rzemiosła i przemysłu, opiniowanie ustawodawstwa państwowego w tych dziedzinach, ocena funkcjonowania instytucji i przedsięwzięć gospodarczych. Ostatni obszar tematyczny traktuje o żydowskich działaczach Komunalnej Kasy Oszczędności Miasta Krakowa. Ta ważna instytucja bankowa przyjmowała wkłady oszczędnościowe, udzielała kredytów przedsiębiorcom oraz zarządowi miasta na cele inwestycyjne, a także prowadziła działalność charytatywną, uczestniczyła w przedsięwzięciach kulturalnych i patriotycznych.

Wystawę można zwiedzić w Starej Synagodze - oddziale Muzeum Historycznego Miasta Krakowa. Ekspozycja czynna od 19 marca do 25 października 2015 r.

W programie wystawy m. in. panel dyskusyjny z udziałem krakowskich historyków, kuratorskie oprowadzania po ekspozycji i wykłady połączone ze spacerem na cmentarz żydowski przy ul. Miodowej. Podczas tych spotkań udzielone zostaną odpowiedzi na pytania:
- W jaki sposób i z jakim rezultatem Żydzi krakowscy zaistnieli jako pełnoprawni obywatele miasta?
- Czy Żydzi krakowscy w samorządzie miejskim, gospodarczym i finansowym Krakowa reprezentowali partykularne interesy środowisk żydowskich, czy ogółu mieszkańców?
- Czy w Krakowie pozostały jakieś ślady działalności samorządowców żydowskich?

Szczegółowe informacje o wydarzeniach na stronie Muzeum Historycznego Miasta Krakowa: www.mhk.pl i na Facebooku oddziału: facebook.com/StaraSynagoga.


Autor tekstu: Anna Jodłowiec-Dziedzic kurator wystawy.

MHK
Otwarcie wystawy. A. Janikowski
MHK
Wystawa. T. Kalarus
MHK
Wystawa. T. Kalarus
MHK
Wystawa. T. Kalarus
MHK
Wystawa. T. Kalarus
MHK
Wystawa. T. Kalarus
MHK
Wystawa. T. Kalarus
MHK
Wystawa. T. Kalarus
MHK
MHK
MHK
MHK
MHK
MHK
MHK
MHK
pokaż metkę
Osoba publikująca: KATARZYNA CZUBERNAT
Podmiot publikujący: Biuro Prasowe
Data publikacji: 2015-04-09
Data aktualizacji: 2015-04-09
Powrót