Muzeum Etnograficzne -
Budynek Główny (pl. Wolnica 1)
Dom Esterki (ul. Krakowska 46)
Muzeum powstałe w 1911 r. z inicjatywy Seweryna Udzieli – nauczyciela, etnografa-amatora i kolekcjonera – mieści się w budynku dawnego ratusza miasta Kazimierza, wzniesionego w XV w. w stylu gotyckim, a w następnych wiekach rozbudowanego w stylu renesanso-
wym.
W ratuszu prezentowana jest wystawa polskiej kultury ludowej, natomiast w drugim budynku (tzw. Domu Esterki) – w pięknie sklepionych XVI-wiecznych piwnicach – urządzane są wystawy czasowe. Zbiory liczą ok. 80 tysięcy eksponatów, z których znaczna część pochodzi z końca XIX i początku XX w. Dominują wśród nich kolekcje polskie, ale znaczące są również zbiory z krajów europejskich, głównie słowiańskich, a także pozaeuropejskie.
Stała ekspozycja Muzeum zatytułowana „Polska kultura ludowa" prezentuje życie chłopów – mieszkańców polskich wsi – od końca XIX do drugiej połowy XX w.
W urządzonych na parterze izbach mieszkalnych – krakowskiej i podhalańskiej, obok ogromnych pieców i drewnianych mebli – malowanych z rejonu krakowskiego i rzeźbionych z Podhala - można zobaczyć okazy sztuki ludowej, której wielki zbiór (obrazy, rzeźby, wycinanki, malowanki) prezentowany jest na drugim piętrze. Można tu również wejść do wnętrza prawdziwych warsztatów wiejskich – folusza i olejarni, a także zasiąść w ławce w izbie szkolnej. Bogata kolekcja odświętnych strojów ludowych ze wszystkich regionów Polski tworzy barwną galerię na pierwszym piętrze, gdzie prezentowane są również instrumenty ludowe – od maleńkich złóbcoków po wielką trombitę. Zgromadzono tu także towarzyszące świętom Bożego Narodzenia światy z opłatków, słomiane gwiazdy i pająki, podłaźniczki, szopki wiejskie i krakowskie, wielkanocne pisanki, palmy, wreszcie przedmioty związane z codziennym życiem wsi.