Obóz w Płaszowie
| Obiekt jest oddziałem | Podgórze |
| Adres: | Abrahama, 30-555 Kraków |
Opis
Totalna zagłada narodu żydowskiego była jednym z priorytetowych celów hitlerowskiej polityki na ziemiach okupowanych. W Krakowie jednym z zasadniczych elementów tej polityki było utworzenie getta (3 marca 1941 r.), a po jego krwawej likwidacji (13-14 marca 1943 r.) - obozu w Płaszowie.
Obszar wybrany na lokalizację obozu położony był na peryferiach Podgórza i częściowo Woli Duchackiej - wsi przyłączonej do Krakowa po rozszerzeniu granic w roku 1941. Przed wojną rozciągały się tu dwa żydowskie cmentarze (ulice Abrahama i Jerozolimska). Podczas przygotowania obozu, rozpoczętej jesienią 1942 roku oba cmentarze zniszczono, a nagrobków użyto do budowy obozowych dróg i baraków. Obóz otoczony był 4-kilometrową linią drutów kolczastych pod napięciem oraz 12 wieżami strażniczymi. Po zbudowaniu niezbędnej infrastruktury (drogi, kanalizacja, bocznica kolejowa, uruchomienie stanowisk pracy w pobliskich kamieniołomach itp.) ciągle dodawano tu nową zabudowę. Ogółem wzniesiono ponad 200 różnych obiektów, m.in. 20 baraków dla więźniów i ponad 40 baraków służących prowadzonej tu różnorodnej produkcji. Przebita przez Krzemionki ulica (dzisiaj) Kamieńskiego oraz linia kolejowa Płaszów-Bonarka powstały w efekcie katorżniczej pracy więźniów.
Od stycznia 1944 roku Płaszów stał się samodzielnym obozem koncentracyjnym. Rozpoczęto wówczas budowę komór gazowych, jednak zbliżający się front sprawił, że ich nie ukończono. Na liczącym niemal 70 ha terenie dokonano setek masowych egzekucji, a ich ofiary grzebano w zbiorowych mogiłach. W obliczu likwidacji obozu we wrześniu 1944, dla zatarcia śladów zarządzono ekshumację zwłok ofiar, po czym przez kilka tygodni palono ok. 6000 odkopanych ciał. Równocześnie rozpoczęto masową wywózkę więźniów do innych obozów. Ostatni transport wyjechał do Auschwitz 14 stycznia 1945 roku.
W szczytowym momencie jego istnienia w obozie przebywało w nieludzkich warunkach ok. 20.000 więźniów. Załoga oprawców liczyła 600 osób. Funkcję dowódcy pełnił znany z okrucieństwa Amon Goeth (po wojnie wydany przez Amerykanów władzom polskim, osądzony i stracony). 18 stycznia 1945 roku obóz zajęła (m.in. na magazyny amunicji) Armia Czerwona.
Ilość więźniów, którzy w sumie przewinęli się przez obóz płaszowski, jest trudna do oszacowania. Zakłada się, że było ich ponad 50.000. Obok Żydów umieszczano tu również przejściowo - w wydzielonym „obozie pracy wychowawczej" - Polaków. Byli też m.in. Romowie i Żydówki z Węgier. Wśród tych, którzy przeżyli obóz, znaleźli się pracownicy fabryki Oskara Schindlera (ok. 1100 osób), umieszczeni przez niego na liście ewakuacyjnej. Historia ich ocalenia spisana w powieści Lista Schindlera stała się kanwą obsypanego nagrodami filmu Stevena Spielberga. Tereny byłego obozu posłużyły jako plan filmowy (1993 r.). Wśród ocalonych jest także Tadeusz Jakubowicz, obecny przewodniczący Gminy Wyznaniowej Żydowskiej w Krakowie.
Część terenu obozu zajmuje dziś osiedle mieszkaniowe, ale jego pozostałe fragmenty zmieniły się tylko nieznacznie. Zachował się tzw. Szary Dom (ul. Jerozolimska 3; mieszkali w nim znani z okrucieństwa esesmani Hujar, Zdrojewski, Landsdorfer, Ekert i Glaser, którzy w piwnicach urządzili katownię: według wspomnień ocalałych z obozu nikt nie wychodził stąd żywy) oraz willa Goetha przy ul. Heltmana 22. Obok kilku niewielkich obelisków upamiętniających ofiary obozu, od strony ulicy Kamieńskiego ustawiono 7-metrowy Pomnik Ofiar Faszyzmu autorstwa wybitnego krakowskiego architekta Witolda Cęckiewicza (1964 r.) - z przejmującą symboliką wyrwanych serc.
Czytaj więcej:
http://www.krakow.travel/