Konrad Pustoła. Zniknij nad Wisłą

Konrad Pustoła (1975–2015) był jednym z najciekawszych fotografów pokolenia transformacji, jego dorobek nie doczekał się jednak do tej pory przekrojowej prezentacji. Wystawa „Zniknij nad Wisłą” jest szkicem do takiego pokazu i okazją do przemyślenia podejmowanych przez twórcę problemów w kontekście teraźniejszości. Częścią wystawy będą prace ośmiorga laureatów Stypendium Pamięci Konrada Pustoły.

Twórczość Pustoły prezentujemy jako praktykę rozgrywającą się na przecięciu trzech istotnych kwestii. Zasadniczą jest kondycja pejzażu, który wyłania się z ekonomicznych i politycznych procesów kształtujących krajobraz współczesności. Druga kwestia to pytanie o potencjał fotografii jako narzędzia umożliwiającego uchwycenie tych procesów oraz pogłębiony wgląd w rzeczywistość. Kolejne pytanie dotyczy społecznej odpowiedzialności osoby producenta obrazów oraz roli tej postaci w debacie publicznej. Napięcie między etyką i estetyką fotografii należało do motywów przewodnich twórczości Pustoły i jest jednym z tematów wystawy „Zniknij nad Wisłą”.

Pustoła, z wykształcenia ekonomista, kontynuował edukację w Szkole Filmowej w Łodzi, a później w Royal College of Art w Londynie. To wszechstronne wykształcenie znajduje odbicie w postawie twórcy, łączącego warsztat fotografa profesjonalisty z wrażliwością artysty oraz z  wyczuleniem na procesy ekonomiczne. Początek twórczych poszukiwań artysty zbiega się w czasie z cyfrową rewolucją w fotografii. Pustoła szukał odpowiedzi na dewaluację medium w dobie jego digitalizacji w zwrocie ku analogowym, wręcz anachronicznym technikom, które – podobnie  jak fotografia otworkowa – wykluczały „strzelanie” zdjęć, sprzyjały za to przemyślanemu konstruowaniu obrazu.

W późniejszych projektach Pustoła wprowadził do swojego języka kolor i technologie cyfrowe, włącznie z robieniem zdjęć smartfonem i pracą z materiałami znalezionymi w internecie. Wzbogacając warsztat, pozostawał jednak wierny idei slow photography. „Staram się robić zdjęcia, które nie będą już następnego dnia nieaktualne. Chciałbym, żeby materiał, który robię teraz, był równie aktualny za dziesięć lat, a może nawet jeszcze bardziej wartościowy przez swój dokumentalny charakter” – deklarował fotograf. 

Twórczość Pustoły to także opowieść o Polsce. Artysta wiele projektów zrealizował za granicą, a jednak pejzaż polski zajmuje w jego twórczości pozycję uprzywilejowaną. To krajobraz znajdujący się w toku transformacji, case study procesów globalizacji, obszar, na którym tradycja przegryza się z żywiołami modernizacji, wytwarzając nowe, hybrydalne formy kultury. Tu szukać należy jednego ze źródeł aktualności twórczości Pustoły; na jego fotografiach możemy odnaleźć rzeczywistość, w której dziś żyjemy, uchwyconą w procesie kształtowania się.

Przedwcześnie zmarły w 2015 roku twórca jest nieobecny na scenie sztuki, zniknął – ale przecież nie bez śladu.  Najbardziej inspirującym elementem spuścizny Pustoły wydaje się jego postawa. Na wystawie szukamy jej w fotografiach twórcy, ale również w pracach laureatów i laureatek Stypendium Pamięci Konrada Pustoły. Zostało ono ufundowane w 2016 roku przez Fundację Nowych Działań i „Krytykę Polityczną”, której artysta był jednym z założycieli oraz pierwszym redaktorem artystycznym. Jeśli można sobie wyobrazić jakąś formę kontynuacji nieskończonego projektu, jakim jest twórczość Konrada Pustoły, to właśnie we wrażliwości, wnikliwości i zaangażowaniu jego następców i następczyń.

Tekst: Stach Szabłowski