Polska kultura ludowa

Unikalne, pochodzące głównie z XIX wieku eksponaty są źródłem wiedzy o kulturze ludowej. Zabytki folkloru, rzemiosła i sztuki oraz archiwalne fotografie pozwalają zapoznać się z minionymi – często bezpowrotnie – obrazami wsi. Przywołują zwyczajne, codzienne życie rolnika czy pasterza, ale opowiadają też o zdarzeniach uroczystych i niezwykłych, związanych z tradycyjnymi obrzędami i magią.

Izba krakowska
W salach wystawowych przygotowanych zgodnie z ideą skansenu w centrum miasta zobaczymy izbę krakowską, której ściany, powała i piec pomalowane są w zalipiańskie kwiaty. Meble pochodzą z małopolskich ośrodków stolarstwa. Obrazy z wizerunkami świętych to pamiątki przywożone z pielgrzymek lub zakupione u wędrownych handlarzy. Wiejskie budownictwo Krakowiaków ukazuje model chałupy Błażeja Czepca z Bronowic, wykonany przed stu laty pod kierunkiem Włodzimierza Tetmajera.

Izba podhalańska
Półmrok, zapach drewna i refleksy światła odbite w obrazach na szkle wprowadzają w nastrój tradycyjnej izby podhalańskiej. Warto zwrócić uwagę na ściany zbudowane z szerokich płazów, powałę z desek ułożonych w jodełkę, wspartą na belce sosrębowej ozdo-bionej rozetą.

Warsztaty
Na wystawie można też zobaczyć tradycyjne wiejskie warsztaty: m.in. folusz z Jaworek, gdzie produkowano sukno z tkaniny wełnianej, czy olejarnię z Ochotnicy Górnej, w której tłoczono olej z siemienia lnianego. Jest też pracownia garncarska z różnymi rodzajami kół garncarskich i modelem pieca do wypalania garnków, mis i dzbanów. Całości dopełnia wystawa wyrobów ceramicznych z wielu obszarów Polski, obrazująca bogactwo form i technik. W innym miejscu muzeum zobaczymy wnętrze kuźni, gdzie wykonywano nie tylko podkowy, ale również dekoracyjne okucia, zawiasy i narzędzia gospodarskie. Poznamy tajniki obróbki lnu i pracy przy warsztacie tkackim, a także arkana takich zawodów, jak bartnik, pszczelarz ... i kłusownik.

Stroje ludowe
W świat stroju ludowego przenosi nas kolekcja odświętnych ubiorów z całej Polski. Strój ludowy manifestował przynależność do rodzinnej wsi, regionu, często był też symbolem uczuć patriotycznych. Tylko u nas można zobaczyć paradny orszak Krakowiaków: kobietę w spódnicy i gorsecie, z koralami i chustą wiązaną na głowie w czepiec, oraz mężczyznę ubranego w białą sukmanę i ciemnogranatowy kaftan przewiązany skórzanym pasem, w czapce magierce.

Obrzędy
Część wystawy ukazująca obrzędowość podzielona jest na dwa zasadnicze cykle kalendarzowe: wiosenny, połączony z Wielkanocą, i zimowy, związany z Bożym Narodzeniem i Nowym Rokiem. Prezentuje ona oryginalne zwyczaje spotykane gdzieniegdzie jeszcze dziś, jak na przykład pucheroki spod krakowskich Zielonek. Pucheroki to chłopcy, którzy w Niedzielę Palmową chodzą po wsi z usmolonymi twarzami, w czapkach z bibuły i wygłaszają zabawne oracje, stukając laskami i prosząc o drobne podarunki. Można tu też zobaczyć słomiane maszkary dziadów śmigustnych spod Limanowej, a także pochodzącą z okolic Wieliczki siudą babę. W Poniedziałek Wielkanocny chłopak ubrany w łachmany udaje ciężarną kobietę i zaczepia przechodniów, zmuszając ich do całowania krzyża nabijanego gwoździami, a uciekających smaga batem po plecach.
Fragment wystawy poświęcony Bożemu Narodzeniu ukazuje kolędowanie z turoniem i szopką. Tu trzeba zobaczyć najcenniejsze w kolekcji szopki krakowskie, a wśród nich tę najstarszą, liczącą ponad sto lat, wykonaną przez Michała Ezenkiera. Jest ona uważana za pierwowzór współczesnych szopek konkursowych.

Sztuka
Na drugim piętrze Ratusza można oglądać wystawę sztuki, po której prowadzą teksty Czesława Miłosza z tomu Nieobjęta ziemia.