Zbylut Grzywacz. Było nie było

Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Zbyluta Grzywacza podjęło się zorganizowania jubileuszowej wystawy Zbyluta Grzywacza w roku podwójnego jubileuszu 85-lecia urodzin i 20-lecia śmierci Artysty.

Ze względu na wieloletnią przyjaźń oraz bliskość artystycznych poglądów malarza i poety, wystawa dedykowana jest Adamowi Zagajewskiemu, autorowi wiersza „Szanowni dyktatorzy” z ostatniego tomu poezji Trzy czwarte (2024). Wiersz w przekładzie Clare Cavanagh na angielski będzie miał swoją premierę w katalogu wystawy, jako jego motto.

Wystawę objęła honorowym patronatem Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Hanna Wróblewska. Zaproszenie do Komitetu Honorowego Obchodów Jubileuszu Zbyluta Grzywacza przyjęły liczne osobistości krakowskiego świata kultury, jak (w porządku alfabetycznym): Anna Baranowa, prof. dr hab. Andrzej Bednarczyk, prof. dr hab. Adam Brincken, Joanna Helander, Jerzy Illg, Danuta Jarecka, Tadeusz Nyczek, Leszek Sobocki, Joanna Warchoł, Agata Wąsowska-Pawlik oraz Krystyna Zachwatowicz. Patronat nad wystawą objął Oddział Krakowski Stowarzyszenia Historyków Sztuki, a patronat medialny – miesięcznik „Odra”.

O randze tej twórczości świadczy fakt, że w polskich oraz zagranicznych muzeach znajduje się około 200 jego prac. Artysta malarz, rysownik, rzeźbiarz, grafik, współzałożyciel grupy WPROST (1966-1986), która została uhonorowana nagrodą krytyki artystycznej im. C. K. Norwida (1967), profesor zwyczajny, wieloletni pedagog krakowskiej ASP i wychowawca wielu pokoleń młodzieży, prezentował w sztuce postawę krytycznego zaangażowania w rzeczywistość społeczno-polityczną kraju.

Niezgoda Artysty na degradację człowieka na skutek ograniczenia jego wolności w PRL-u, wynikająca z głęboko humanistycznych przekonań, były powodem licznych interwencji cenzury wobec jego wypowiedzi artystycznych i pisarskich, a także inwigilacji przez komunistyczne Służby Bezpieczeństwa, włącznie z internowaniem 12 grudnia 1981 roku w Zakładzie Karnym w Nowym Wiśniczu. W latach 80. Artysta aktywnie działał w opozycyjnym ruchu Kultury Niezależnej, przez którą w 1983 roku uhonorowany został nagrodą za cykl obrazów pt. Rekolekcje wiśnickie. 

Bezkompromisowa walka o kwestionowaną przez ówczesne władze godność człowieka nie wyczerpuje zasług tego artysty – aktywnego uczestnika życia społecznego. Był także założycielem Sekcji Miłośników Minerałów i Skamieniałości przy PTPNoZ, inicjatorem giełd mineralogicznych oraz wydawcą autorskiego dwumiesięcznika „Kamienie” (24 numery), a także założycielem krakowskiej Galerii Osobliwości, łączącej na wzór nowożytnych gabinetów osobliwości Naturę i Sztukę. Ten wybitny znawca i pasjonat minerałów w 2003 roku przekazał swoją liczącą ponad 3 tysiące obiektów kolekcję do Muzeum Przyrodniczego PAU w Krakowie, tworząc z niej stałą, dedykowaną poezji Wisławy Szymborskiej ekspozycję. 

Wystawa gromadzi około 70 dzieł Artysty z lat 1965-2004, reprezentujących legendarne już cykle: Wizerunki, Orantki, Śląsk, Marzec [68], Człowiek bez jakości, Lalki, Wołowy, Wiosna’82, Przyjdź precz, Głowy, Pocałunki, Erotyki, Metafizyka i mięso; wszystkie, z wyjątkiem jednego z kolekcji Jacka Waltosia, pochodzą z pracowni artysty. Po monumentalnej pierwszej pośmiertnej retrospektywie w Muzeum Narodowym w Krakowie przed piętnastu laty (kolejny jubileusz!), ekspozycja ożywi pamięć o osobie Zbyluta Grzywacza, prezentując jego mistrzowskie dzieła, których siła przekazu i oryginalność artystyczna nie słabnie pomimo upływu czasu. Nowe pokolenia widzów, choć nie znają świata, w którym dzieła te powstały, poddają się ich mocy. I kolejne pokolenia młodych adeptów sztuki, studentów artystycznych uczelni biorą lekcję od charyzmatycznego nauczyciela i popularyzatora sztuki oraz nauki.

W sobotę, 23 listopada o godz. 12.00, w sali konferencyjnej „Pod Kruki” w Międzynarodowym Centrum Kultury odbędzie się otwarte spotkanie panelowe poświęcone  m.in. pytaniu o aktualność twórczości Zbyluta Grzywacza dzisiaj, z udziałem przyjaciół artysty oraz badaczy Jego twórczości, zorganizowane wraz z Oddziałem Krakowskim Stowarzyszenia Historyków Sztuki. Wprowadzeniem do dyskusji będzie pokaz dwóch krótkich filmów poświęconych artyście.

Realizację wystawy wsparł finansowo Urząd Miasta Krakowa, zaś wydawcą dwujęzycznego katalogu jest kuratorka wystawy Joanna Boniecka.

***
Stowarzyszenie Przyjaciół Twórczości Zbyluta Grzywacza powstało w pierwszą rocznicę śmierci naszego Patrona, a zarejestrowane zostało dwa lata później, w 2007 roku. Nasza działalność koncentruje się na opracowywaniu, upowszechnianiu i promocji spuścizny Zbyluta Grzywacza, głównie poprzez inicjowanie i realizowanie wystaw Artysty w całej Polsce. Prowadzimy również działalność dokumentacyjną, archiwistyczną i wydawniczą, koncentrując się na opracowaniach naukowych i katalogach, a także bogatym dorobku pisarskim Artysty. Przygotowana do druku dzięki staraniom Stowarzyszenia książka Zbyluta Grzywacza „O rysowaniu. Widzieć, wiedzieć, wyrażać” pod redakcją Joanny Bonieckiej została wydana przez Wydawnictwo ASP w 200-lecie ASP w Krakowie (2018). W ramach działań edukacyjnych organizujemy wykłady i spotkania dyskusyjne z udziałem publiczności.

Joanna Boniecka – historyczka i krytyczka sztuki, badaczka życia i twórczości Zbyluta Grzywacza, dziennikarka, redaktorka i edytorka, od 2004 roku kuratorka spuścizny Artysty, a także siedemnastu jego wystaw począwszy od pierwszej retrospektywy w MNK w 2009 roku, prezeska Zarządu Stowarzyszenia Przyjaciół Twórczości Zbyluta Grzywacza. 

Wystawa potrwa do 30 listopada z wyjątkiem poniedziałków, w godzinach 13.00-18.00. Wstęp wolny