Turandot (Opera Krakowska)

Baśń o chińskiej księżniczce, która z zimną krwią każe ścinać głowy kolejnym kandydatom na męża, jeśli nie odgadną jej trzech zagadek. Ujrzawszy okrutną Turandot wydającą wyrok na kolejną swoją ofiarę – perskiego księcia – przybyły do Pekinu Kalaf, syn zdetronizowanego króla Tatarów, podejmuje wyzwanie. Mimo błagań ojca przebywającego na wygnaniu w towarzystwie niewolnicy Liù, którego właśnie odnalazł w tłumie oczekującym na egzekucję, Kalaf staje do walki i… zwycięża, odpowiadając na trzy pytania. Turandot wpada w rozpacz, nie chce oddać mu ręki. Urażony Kalaf rzuca na szalę swoje życie – jeśli Turandot odgadnie do świtu jego imię, sam podda się karze śmierci. Bezwzględna Turandot torturuje Liù, by wydobyć z niej imię księcia, ale ta woli przebić się sztyletem, niż zdradzić swego pana, którego potajemnie kocha, i narazić go na ścięcie. Poświęcenie Liù i niezłomność Kalafa topią lodowate serce Turandot. O świcie ogłasza, że imię Kalafa to Miłość.

Puccini rozpoczął pracę nad Turandot w 1921 roku. Rak krtani przerwał prace nad partyturą na scenie śmierci Liù. Operę na podstawie szkiców zmarłego kompozytora dokończył wskazany przez Arturo Toscaniniego Franco Alfano. Legendarny dyrygent podczas prapremiery Turandot w La Scali w 1926 roku zaprezentował jednak dzieło Pucciniego bez zakończenia, składając tym hołd wielkiemu kompozytorowi. Finał Alfana zagrano następnego dnia i choć sądzi się powszechnie, że zadanie przerosło autora, właśnie do tego zakończenia sięgają najczęściej realizatorzy Turandot.

Turandot uważa się za niekwestionowane arcydzieło kompozytora, przerastające partytury jego Cyganerii, Toski czy Madama Butterfly. „Słownik harmoniczny Pucciniego – pisze Piotr Kamiński – nie był nigdy równie zuchwały i nowatorski, kryjąc zarazem swą brawurę za płynną naturalnością, która od początku zwodziła i po dziś dzień czaruje najbardziej konserwatywnych słuchaczy”.

Turandot pociąga także możliwościami interpretacji. Jak każda baśń czy mit zawiera zagadkę naszego życia, świadomego lub podświadomego, którą chcemy odczytać. Ta opowieść dotyczy dramatu dziejącego się od wieków między kobietą i mężczyzną. Czy zatem Turandot w swym stalowym okrucieństwie i morderczej pasji nie objawia lęków kobiet przed zaangażowaniem w miłość, przed żarem pożądania, przed utratą niezależności i usankcjonowaniem poddaństwa w miłosnym spełnieniu? A może staje się mścicielką tych wszystkich istot rodzaju żeńskiego, które przez wieki były wyłącznie obiektem seksualnym, własnością mężczyzn, poniżane, gwałcone, pozbawione tożsamości teraz mogą odwrócić porządek rzeczy, toporem kata uderzyć w patriarchat? A Kalaf? Czy jak bohater każdej baśni chce tylko pokonać zło miłością i przeciągnąć Turandot na „dobrą stronę mocy”? Czy też podejmuje walkę, bo pokonanie tak groźnego przeciwnika, zwłaszcza kobiety, zaspokoi jego męską próżność i ambicję? A może, ofiarowując swoje życie, nie chce być zdobywcą, lecz zbawicielem odkupującym grzechy rodu męskiego? Jednak co zrobić z trupem Liù, nad którym przechodzą „do porządku” przyszli kochankowie? Pytań jest wiele, tak jak i propozycji odpowiedzi.

Jak interpretuje Turandot Karolina Sofulak przygotowująca operę Pucciniego dla Opery Krakowskiej? Reżyserka debiutowała w Opera North, jednej z najbardziej progresywnych instytucji operowych w Wielkiej Brytanii. Jako pierwsza Polka wygrała międzynarodowy konkurs reżyserii operowej European Opera Directing Prize w Zurychu. Reżyseruje często na scenach muzycznych Europy. W Polsce współpracowała z operami w Gdańsku, Poznaniu, Bytomiu i z krakowskim festiwalem Opera Rara, gdzie zaprezentowała Vandę Dvořáka w 2020 roku, a w kolejnej edycji The Golden Dragon Petera Eötvösa – opowieść o dramacie emigracji.

Kompozytor: Giacomo Puccini
Reżyseria: Karolina Sofulak
Kierownictwo muzyczne: Tomasz Tokarczyk
Scenografia i kostiumy: lona Binarsch
Choreografia: Monika Myśliwiec
Premiera: 25 marca 2022