Po odwiedzeniu najlepszych teatrów (Odcinek 12), czas na odkrywanie jeszcze jednego około-literackiego uniwersum, a właściwie… multiwersum. Tak, zgadliście! Oczywiście chodzi nam o komiks. Alternatywne światy wykreowane przez ten swoisty język kultury powiedzą nam niejedno o świecie, w którym żyjemy – naszych potrzebach, lękach i marzeniach.
Fot. pixabay.com
Pierwszy komiks „ever”? Za taki tradycyjnie uważa się powstałą w 1896 roku w Stanach Zjednoczonych serię o przygodach Żółtego Bobasa (The Yellow Kid) Richarda F. Outcaulta. Wypada jednak zaznaczyć, że taką genealogię proponują zwolennicy klasycznej, „amerykańskiej” teorii komiksu, według której jest to sekwencyjna historyjka obrazkowa z tekstami w „dymkach” i publikowana w odcinkach. Jeśli zrezygnujemy z wymogu „seryjności” i zdefiniujemy komiks bardziej szeroko – jak wolą to robić Europejczycy – po prostu jako obrazkową narrację, to prototypów współczesnych komiksów możemy szukać już w średniowieczu! Już wtedy bowiem anonimowi malarze tworzyli obrazkowe hagiografie (żywoty świętych), biblijne lub świeckie historyjki obrazkowe „w kadrach”. Umieszczane na nich filakterie, czyli ozdobne banderole z tekstami pisanymi łaciną – faktycznie były pierwszymi w historii „dymkami” komiksowymi!
W Europie, gdzie komiksy powstają nie tylko seryjnie, ale często jako osobne, wysmakowane artystycznie publikacje książkowe, zdecydowanie rozpowszechniona jest „szeroka” definicja komiksu. Faktem jest jednak, że to dzięki popularności w USA, od początku XX w. komiks zrobił tak zawrotną karierę - rozwinął wszechstronne formy wyrazu, zyskał miliony miłośników i cieszy się niesłabnącym powodzeniem. Kraje z najbardziej rozwiniętymi rynkami komiksowymi to: USA, Francja, Belgia, Hiszpania, Włochy, ale także Japonia i Niemcy. Przypomnijmy sobie najbardziej kultowe produkcje!
Ameryka Północna – USA - DC Comics vs Marvel
Czy to ptak? Czy to samolot? Nie, to Superman! To hasło zna każdy, a wraz z nim Clarka Kenta – przyczajonego w przebraniu dziennikarza-okularnika przybysza z planety Krypton o nadludzkiej mocy! Zaczynając od mekki współczesnej pop-kultury, czyli USA wchodzimy do świata superbohaterów broniących naszej niepozornej planety przed wszelkim możliwym złem – od katastrof naturalnych poczynając, a na szalonych naukowcach kończąc. Stworzona w latach 30-tych ubiegłego wieku postać Supermana, stała się sztandarowym superbohaterem wykreowanym przez wytwórnię DC Comics, którego komiksowe przygody cały czas rozchodzą się jak świeże bułeczki nie tylko w USA. Supermana pokochali ludzie na całym świecie, choć miał on jedną nietypową wadę – był zbyt idealny! Człowiek bez wad – można by powiedzieć – gdyby Clark de facto nie był kosmitą… Odpowiedzią DC dla „zasłodzonych” Supermanem czytelników był tajemniczy Batman, działający w mrocznym Gotham City. Moc „Człowieka-Nietoperza” nie była nadprzyrodzona, była składową jego intelektu i super-gadżetów, na które mógł sobie pozwolić jako milioner… Nawet jeśli takie streszczenie trąci resentymentem, Batman i tak pozostaje dziś idolem dzieciaków. Przygody obu postaci zostały przeniesione na duży ekran.
Podobnie stało się z superbohaterami wykreowanymi przez konkurencyjną dla DC wytwórnię Marvel. Zanim świat poznał i pokochał X-manów (ludzi obdarzonych mocami dzięki mutacjom), zielonego (na skutek promieniowania) wielkoluda Hulka, zapożyczonego z panteonu nordyckich bóstw Thoraczy (uwaga spoiler!) grającego kluczową rolę we współczesnych filmowych ekranizacjach Marvela Tony’ego Starka vel Iron Mana, był oczywiście Kapitan Ameryka. Powstały w 1941 r., gdy USA szykowały się na wojnę w Europie i „ostateczne starcie” z Hitlerem, udoskonalony dzięki specjalnemu serum amerykański super-żołnierz był komiksową odpowiedzią na trawiący Amerykanów niepokój. Damy radę! - zachęca do walki Kapitan, budząc patriotycznego ducha po dzień dzisiejszy.
Azja – Japonia – ambasador mangi Dragon Ball
Manga to japońskie słowo wywodzące się ze sposobu ozdabiania rycin i sztuki użytkowej, choć współcześnie używane oznacza głównie japoński komiks. Manga wyewoluowała z połączenia ukiyo-e i wschodniego stylu rysowania, a swoją obecną formę przybrała krótko po II wojnie światowej. Jest ona drukowana głównie w czerni i bieli, nie licząc okładek i ewentualnie kilku pierwszych stron, a najlepsze mangi często są przerabiane na animacje. To właśnie dzięki animowanej serii emitowanej przez Cartoon Network świat kultury zachodniej poznał Dragon Ball. Początki przygód Son Goku wywodzą się jednak z komiksu osadzonego w japońskiej tradycji. Dzieło Akiry Toriyamy to niewątpliwie jeden z największych hitów w historii mangi, który w samej tylko Japonii przekroczył nakład 100 milionów egzemplarzy! Opowieść o przygodach San Goku czerpie swój pierwowzór z chińskiej legendy o małpim królu, zmiksowanej z pomysłami rodem z filmów kung-fu i slapstickowej komedii. Komiks ukazywał się w odcinkach na łamach magazynu „Shonen Jump” od 1985 roku nieprzerwanie przez dziesięć lat! Postać jego głównego bohatera stała się ambasadorem mangi poza Japonią, a japońskie Ministerstwo Oświaty wykorzystuje ten komiks w podręcznikach dla dzieci z podstawówki. Filmy animowane powstałe na bazie komiksu to już późniejszy i osobny rozdział historii Dragon Ball, której fabuła kręci się wokół poszukiwania magicznych „smoczych kul”…
Europa – Francja i Belgia - kultowe komiksy „frankofońskie”!
Asteriks, a właściwie Astérix to chyba najbardziej kultowa seria komiksowa z Francji. Stworzona przez ojca „Mikołajka” René Goscinny'ego i Alberta Uderzo, a następnie kontynuowana przez Jeana-Yves’a Ferriego i Didiera Conrada, postać Asteriksa pojawiła się po raz pierwszy w magazynie „Pilote” 29 w 1959 roku. Akcja komiksu dzieje się wieki temu w wiosce Galów (ludu zamieszkującego tereny dzisiejszej Francji), którzy toczą nieustanne potyczki z najeżdżającymi ich Rzymianami i przeżywają inne – bardziej osobiste – perypetie. Sprytnemu Asteriksowi towarzyszą przyjaciele: żarłok Obeliks, jego pies Idefiks i druid Panoramiks, który potrafi uwarzyć magiczny napój dający nadludzką siłę… Historyjka o zwycięskich i skorych do figli Galach podbiła serca czytelników nie tylko w rodzimej Francji i także doczekała się licznych ekranizacji.
Stolicą europejskiego komiksu niewątpliwie jest Belgia! Przygody dociekliwego reportera Tintina, wychowanego przez Wikingów „gwiezdnego dziecka” Thorgala, lub uwikłanego w gry totalitarnych reżimów specjalnego agenta Yansa – to serie komiksowe wydawane w ogromnych nakładach i mające rzesze fanów na całym świecie. Postać Tintina (Przygody Tintina) stworzył belgijski artysta Georges’a Remi, który podpisywał się pseudonimem Hergé. Cykl zadebiutował w 1929 r. w czasopiśmie „Le Petit Vingtième”, a od 1930 r. ukazywał się już w formie indywidualnych tomów. Ostatni, niedokończony zresztą tom, wydano już po śmierci autora w 1986 r., a wielu miłośników komiksu uważa tę serię za najlepsze europejskie „dzieło z gatunku”. W swoich rysunkach ilustrujących podróże Tintina i jego psa Milusia Remi wprowadził bardzo oszczędny, prosty styl (ligne claire - „czysta linia”), który do tej pory ma wielu naśladowców.
Osadzoną w klimatach fantasy, science fiction i dramatu historycznego opowieść o Thorgalu stworzył z kolei mieszkający w Belgii polski rysownik Grzegorz Rosiński, pracujący z belgijskim scenarzystą Jeanem Van Hammem. Pomysł na cykl narodził się w 1976 r., a pierwsza opowieść o Thorgalu, La Magicienne trahie (Zdradzona czarodziejka), zaczęła ukazywać się w odcinkach w marcu 1977 r. Od lat 80-tych przeważają wydania albumowe, które są tłumaczone na kilkanaście języków! Clue tych opowieści to nie tylko przygody, ale też poszukiwanie tożsamości bohatera, który – choć mieszka na Ziemi – „nie jest stąd”.
Wreszcie belgijski Yans, który – choć stworzony przez scenarzystę André-Paula Duchâteau, także został „ucieleśniony” w artystycznej wizji Polaków - Rosińskiego i potem Zbigniewa Kasprzaka. Oto Ziemia po wojnie nuklearnej, zdominowana przez totalitarne mocarstwa. Agent Yans zakochuje się w wyjętej spod prawa Orchidei. Czy zakazanemu uczuciu uda się przetrwać? Poczytajcie!
Kończąc naszą nostalgiczną przejażdżkę po świecie komiksów zapraszamy do śledzenia przygód ulubionych bohaterów także online! Wiele popularnych wydawnictw – np. wspomniane DC Comics i Marvel - przygotowuje dla fanów prawdziwe rarytasy! Na oficjalnych stronach znajdziecie nie tylko filmy i animacje, ale także komiksy, ciekawostki, gry i interaktywne zadania dla dzieci i dorosłych. Cała naprzód ku nowej przygodzie!
