SPACER 7: Pieszo-rowerowo szlakiem dawnej Twierdzy Kraków

Gratką dla poszukiwaczy przygód są fortyfikacje Twierdzy Kraków. Austriacy w połowie XIX w. postanowili przebudować system obronny, zamieniając miasto w twierdzę. Pierwotnie umocnienia budowano na linii obecnych Alei Trzech Wieszczów (ich pozostałością jest fort „Kleparz”). Jednak postęp techniki spowodował, że fortyfikacje szybko stały się bezużyteczne. Konieczna była rozbudowa, w formie pierścieniowej.

Po 1878 r. powstały nowoczesne umocnienia oddalone od centrum miasta. W XX w. część z nich uległa zniszczeniu, ale pozostałe świadczą o rozmiarach przedsięwzięcia i kunszcie budowniczych. Do dziś dotrwało ok. 180 rozmaitych obiektów obronnych. Obejrzenie austriackich fortyfikacji ułatwia żółto-czarno-żółty szlak dawnej Twierdzy Kraków. Jest pieszo-rowerowy, ale może być też w dużych fragmentach zwiedzany przez zmotoryzowanych.

Pierwszy odcinek prowadzi od fortu „Mogiła” (nieopodal kopca Wandy) do Salwatora i łączy forty w północnej części miasta. Drugi – na prawym brzegu Wisły – prowadzi od fortu „Lasówka” do ruin fortu „Bodzów”. Łączy fortyfikacje na południu, a następnie przez szańce Ludwinowa dociera do fortu „Św. Benedykt” na Krzemionkach. Przebieg szlaku pokrywa się w dużej mierze z historyczną, forteczną drogą rokadową. Odcinki tej drogi są dziś fragmentami krakowskich ulic lub podmiejskich dróg.

Zagospodarowane forty pełnią różne funkcje. W forcie „Skała” jest obserwatorium astronomiczne, w fortach „Olszanica” (na zachód od Lasu Wolskiego) i „Grębałów” (przy ul. Kocmyrzowskiej) działają ośrodki jeździeckie, w forcie „Zielonki” urządzono hotel. Przy nim oraz przy forcie „Węgrzce” powstały strzelnice. W dobrym stanie przetrwały np. forty „Batowice” na os. Złotego Wieku, „Mistrzejowice” na os. Piastów, a także forty „Krzesławice” i „Grębałów”. Zabudowania otaczające kopiec Kościuszki, użytkowane przez radio RMF FM, to również dawny fort.

W południowej części miasta na uwagę zasługują forty: „Prokocim”, „Rajsko” (z widokiem na Kraków), „Skotniki”, a także jeden z najstarszych – „Św. Benedykt” na wzgórzu Lasoty, unikatowy przykład architektury obronnej.