Elektrosmog i e-uzależnienia – nowe wyzwania w ochronie dzieci.

Mimo, iż trwa burzliwa dyskusja na temat szkodliwości, czy braku szkodliwości sztucznych pól elektromagnetycznych emitowanych przez urządzenia bezprzewodowe codziennego użytku, tj. routery Wi-Fi, czy smartfony, zgodnie z podstawowymi zasadami ochrony środowiska należy kierować się: zasadą przezorności i zasadą prewencji. Art. 6 ust. 1 Ustawy Prawo Ochrony Środowiska stanowi, że „kto podejmuje działalność mogącą negatywnie oddziaływać na środowisko, jest obowiązany do zapobiegania temu oddziaływaniu”. Art. 6 ust. 2 wskazuję, że „kto podejmuje działalność, której negatywne oddziaływanie na środowisko nie jest jeszcze w pełni rozpoznane, jest obowiązany, kierując się przezornością, podjąć wszelkie możliwe środki zapobiegawcze”.

Miasto Kraków, jako pierwsze w kraju, zapoczątkowało w 2010 roku działania prewencyjne i informacyjne na rzecz ochrony przed zanieczyszczeniem polami elektromagnetycznymi. W ten sposób, Kraków dołączył do wielu miast i państw na świecie, które podejmują problem elektrosmogu i wdrażają konkretne działania, zwłaszcza w odniesieniu do dzieci i młodzieży.

W styczniu tego roku, Minister Edukacji i Kultury na Cyprze wydał dekret oznaczony jako „pilny” skierowany do wszystkich dyrektorów przedszkoli i szkół podstawowych, dotyczący wyeliminowania i zminimalizowania narażenia dzieci na promieniowanie elektromagnetyczne.  Podjęto decyzję o wyłączeniu bezprzewodowej sieci Wi-Fi we wszystkich publicznych przedszkolach na Cyprze, a instalacje bezprzewodowe mogą pozostać w szkołach tylko do użytku przez pracowników administracji. W wyjątkowych przypadkach, gdy korzystanie z Wi-Fi jest konieczne w konkretnym programie edukacyjnym, to dekret przewiduje, że należy podejmować niezbędne środki w celu ochrony dzieci, a bezprzewodowe punkty dostępu powinny pozostać nieaktywne,  gdy nie są używane do celów dydaktycznych. Ponadto należy uzyskać uprzednią zgodę rodziców - informując ich o przyczynie i czasie korzystania z sieci Wi-Fi.

Ponadto, Narodowy Komitet Ochrony Środowiska Naturalnego i Zdrowia Dziecka na Cyprze zainicjował już kilka lat temu ogólnokrajową kampanię medialną, aby zwiększyć świadomość użytkowników telefonów komórkowych i oddziaływania promieniowania elektromagnetycznego na dzieci oraz kobiety w ciąży.

W kilku krajach obowiązują już przepisy w zakresie zdrowia, mające na celu zmniejszenie narażenia zwłaszcza dzieci na promieniowanie elektromagnetyczne z urządzeń bezprzewodowych. Cypr przyłączył się w ten sposób do Francji, Brazylii, Belgii czy Izraela, gdzie wprowadzono zakaz instalowania urządzeń emitujących PEM oraz inne środki zminimalizowania narażenia na PEM. W 2014 roku Francja przyjęła kompleksowe prawodawstwo i opracowała narzędzia służące informowaniu opinii publicznej o sposobach zmniejszania ekspozycji na PEM. Podobne działania postulowała Rada Miasta Krakowa do ówczesnego rządu w Rezolucji z dnia 8 października 2014 r. (proszę wkleić link do rezolucji).

Wczytując się w instrukcję smartfonów, czy nań elektronicznych również można znaleźć zalecenia ograniczania ekspozycji na PEM oraz zachowania minimalnej odległości trzymania urządzenia bezprzewodowego od ciała. Jeden z operatorów telefonii komórkowej zaleca wprost, aby „Niezależnie od tego, czy korzystasz z zestawu słuchawkowego trzymaj telefon komórkowy lub inne urządzenie mobilne z dala od brzucha kobiety w ciąży, a w przypadku dzieci i młodzieży, z dala od podbrzusza.”. Ponadto, zgodnie z jego wskazówkami „Zaleca się, aby rodzice przed podarowaniem dziecku telefonu komórkowego zachęcali do wykorzystywania go z umiarem oraz przekazywali powyższe wskazówki dotyczące bezpieczeństwa użytkowania urządzenia.”.

Urząd Miasta Krakowa w 2016 roku wydał dla mieszkańców ulotkę na temat działań w zakresie ochrony przed PEM oraz wskazówkami, jak ograniczyć poziom zanieczyszczenia elektrosmogiem w najbliższym otoczeniu „Pola elektromagnetyczne. Informacje dla mieszkańców” (proszę wkleić ulotkę o PEM w pdf).

Do negatywnych zjawisk, które towarzyszą dynamicznemu rozwojowi technologii mobilnych należą również e-uzależnienia.

Pod koniec 2016 roku został opublikowany raport Najwyższej Izby Kontroli o przeciwdziałaniu e–uzależnieniu dzieci i młodzieży. Jak zauważa NIK, „nowoczesne technologie komunikacyjne trwale i w nieodwracalny sposób zmieniły obraz współczesnej rzeczywistości. Wielu zwłaszcza młodych ludzi, nie wyobraża sobie życia bez stałego bycia online, używania telefonu komórkowego czy przynależności do portalu społecznościowego. Dlatego e-uzależnienie jest nasilającym się problemem, dotykającym coraz młodszych użytkowników nowoczesnych technologii. Potwierdzają to wyniki badań opinii społecznej oraz opracowań naukowych, które wskazują jednocześnie na szkodliwość nadużywania mediów elektronicznych.”

Przeprowadzone przez NIK podczas kontroli w szkołach badania ankietowe uczniów, nauczycieli i rodziców wykazały m.in., że w opinii zdecydowanej większości nauczycieli, najważniejszym problemem szkolnej młodzieży jest nadmierne korzystanie z telefonów komórkowych (83,4%). Nieco ponad dwie trzecie wszystkich nauczycieli przyznało również, że problemem młodzieży jest nadmierne korzystanie z Internetu (69,2%), z komputera (68,5%) oraz udział w grach on-line (67,3%). Dokładnie taki sam układ ważności problemów uwidacznia się w odpowiedziach samych uczniów, przy czym w większym stopniu nie traktują tych problemów jako ważne. Problem e-uzależnienia wśród młodzieży dostrzegają nie tylko sami uczniowie i ich nauczyciele, ale również rodzice uczniów. Uzyskane w wyniku ankiety przeprowadzonej wśród rodziców dzieci uczęszczających do objętych kontrolą szkół dane wskazują, że ponad połowa rodziców (55%) przyznaje, iż ich dzieci nadmiernie korzystają z telefonów komórkowych, 45,8% wskazuje na nałogowe korzystanie z Internetu, zaś 40% z komputera.

We wnioskach końcowych NIK, czytamy, że nie ma opracowanych wytycznych określających sposób postępowania w zakresie identyfikowania i diagnozowania zjawiska nadużywania przez dzieci i młodzież mediów elektronicznych oraz realizacji zadań w zakresie przeciwdziałania e-uzależnieniu. W związku z tym, w raporcie wskazano na pilną potrzebę wypracowania przez Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Zdrowia wspólnej strategii działań pozwalających na skuteczne identyfikowanie i rozwiązywanie problemu nadużywania mediów elektronicznych przez dzieci i młodzież.

Warto dodać, że władze Krakowa, niezależnie od wytycznych NIK, przewidziały w budżecie na rok 2017 opracowanie raportu o zjawisku e-uzależnień wśród dzieci i młodzieży w Krakowie oraz przedstawienie propozycji działań na następne lata.

Wychodząc naprzeciw nowym wyzwaniom jakie stanęły przed rodzicami, pedagogami i lekarzami, Miasto Kraków zaprasza na II Międzynarodowe Forum Ochrony Środowiska przed Zanieczyszczeniem Polami Elektromagnetycznymi, które odbędzie się 27 listopada 2017 r.. Tematem przewodnim tegorocznej konferencji będzie "Ochrona dzieci", bo zgodnie z ich prawem „We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, podejmowanych przez publiczne lub prywatne instytucje opieki społecznej, sądy, władze administracyjne lub ciała ustawodawcze, sprawą nadrzędną będzie najlepsze zabezpieczenie interesów dziecka.”  (Art. 3 Konwencji o prawach dziecka).