Z dawnego Krakowa

O rozprawie, która odbyła się w Krakowie 20 listopada 1902 r., pisała nie tylko krakowska prasa. Tego dnia „Na ławie oskarżonych przed krakowskim sądem przysięgłych zasiadła […] osobliwa przestępczyni. Jest nią młoda, 30 lat licząca Żydówka, Ryfka z Offenbachów Szlamowiczowa vel Saganowa, obwiniona o zbrodnię ciężkiego uszkodzenia ciała własnego męża”.

„Trzon opowieści bez jej licznych wersji i dopisków stanowi informacja, iż z początkiem XX wieku w Twierdzy Kraków, podczas zmian austro-węgierskiego posterunku wartowniczego na Forcie 38 »Skała« oddział luzujący zastał fort pusty, w stanie takim, jakby dotychczasowa załoga opuściła go niedawno. Śladów walki, rozboju, kradzieży nie stwierdzono. Śladów zaginionych żołnierzy nie odnaleziono”.

W opracowanym ostatnio raporcie „Dziedzictwo niematerialne Krakowa” czytamy o „micie Woli Justowskiej jako dzielnicy bogaczy”. Wydaje się jednak, że nie jest to mit, ale całkowicie uzasadnione twierdzenie. Trzeba też przyznać, że już pod koniec wieku XIX mieszkańcy Woli cieszyli się dobrą opinią. Między innymi „Niedziela”, tygodnik wydawany we Lwowie, pisała w 1887 r., że „lud tu [czyli na Woli] pracowity i zamożny”.

„Czas”, dziennik konserwatywny i poważny, donosił 14 listopada 1906 r.: „W tutejszym sądzie krajowym karnym przed trybunałem przysięgłych rozpoczęła się dzisiaj rozprawa karna, budząca żywe zainteresowanie wśród kół robotniczej ludności podgórskiej i zwierzynieckiej”.

Wiosna 1902 r. przyniosła mieszkańcom Krakowa i Podgórza nowy, ciekawy, wręcz intrygujący temat rozmów. Oto w środę 28 maja wczesnym rankiem znaleziono na Krzemionkach zwłoki zamordowanej kobiety. Jako pierwszy zauważył ciało wyrobnik Henryk Brandys.

Powszechnie uważa się, że prawdziwy koniec wieku XIX to wybuch I wojny światowej. Tymczasem Wielką Wojnę, jak ją kiedyś nazywano, poprzedziły konflikty zbrojne, dziś zapomniane, a przed przeszło 100 laty intrygujące całą Europę, a także i galicyjski – tylko z pozoru senny i zaściankowy – Kraków. Jednym z takich wydarzeń była wojna włosko-turecka, toczona w latach 1911–1912.

Niedawno, bo pod koniec lipca, obchodzono uroczyście w Rzeszowie 130. rocznicę powstania Polskiego Stronnictwa Ludowego. Rzeczywiście powszechnie przyjmuje się, że polityczna reprezentacja mieszkańców wsi małopolskiej narodziła się 28 lipca 1895 r. w sali rzeszowskiego Sokoła, na przedwyborczym zgromadzeniu chłopskich działaczy. Jest to jednak data umowna.

Potok turystów odwiedzających Kraków nie ustaje, wobec czego największe sieci hotelowe biorą się do adaptacji kolejnych budynków na funkcje mieszkalne. Na ekskluzywne pokoje dla turystów przeznaczono już budynek Poczty Głównej oraz gmach PKO przy ul. Wielopole. Tym razem granica połowy ubiegłego stulecia zostanie przekroczona – na funkcje hotelowe przeznaczono zabytkowy, socrealistyczny gmach Miastoprojektu przy ul. Kraszewskiego 36.

Sprawa dziedzictwa niematerialnego Krakowa jest pod Wawelem traktowana bardzo poważnie. Jakiś czas temu prezydent miasta powołał nawet stosowny zespół, a Muzeum Krakowa deklaruje, że jest miejscem, „w którym utrwalamy pamięć o niematerialnym dziedzictwie”. Ostatnio, bo przed niecałym miesiącem, pożegnaliśmy Postać (nie waham się użyć w tym przypadku dużej litery), której działalność bezapelacyjnie wpisywała się w to, co nazywamy dziedzictwem niematerialnym.

W aktach krakowskiej Dyrekcji Policji znajduje się niewielka notatka nosząca datę 15 października 1896 r. Zawiera ona informację, że Maurycy Kapellner, lat 20, medyk, rodem z Wietrzychowic w Galicji, który prowadził między robotnikami stolarskimi agitację socjalistyczną, obecnie zachowuje się spokojnie.

W sobotę 9 maja 1925 r. dziennik „Głos Narodu” zamieścił następującą notatkę: „Wczoraj, po 3-dniowej tajnej rozprawie przed ławą przysięgłych w sądzie okr. karnym zapadł wyrok w sprawie głośnego mordu w Przegorzałach, dokonanego na Natalji Koppoldównie w lipcu ub. r. Oskarżony o to morderstwo Henryk Seweryn został na podstawie werdyktu sędziów przysięgłych (8 nie, 4 tak) uwolniony od winy i kary. Seweryn będzie odstawiony na G. Śląsk, gdzie toczy się przeciw niemu śledztwo o szereg kradzieży. Świadek Pietrzykówna wróci do więzień w Morawskiej Ostrawie, skąd sprowadzano ją do Krakowa w drodze inkwizycji”.

W piątek 8 maja 1925 r. Kraków odwiedził prezydent Stanisław Wojciechowski. Program prezydenckiej wizyty – zresztą bardzo krótkiej, bo trwała tylko jeden dzień – był bardzo rozbudowany. Zasadniczo celem przyjazdu prezydenta do Krakowa był udział w dwóch wydarzeniach: w poświęceniu sztandaru 5. Pułku saperów i uroczystości chrztu wiślanego statku Światowid. Oczywiście tym dwóm głównym towarzyszył szereg drobniejszych, ale także ważnych dla krakowian wydarzeń.