Wawel - wzgórze i zamek królewski
| Adres: | Zamek Wawel, Kraków |
Najstarsze ślady obecności człowieka na wzgórzu sięgają 100 tysięcy lat p.n.e. Późniejsze znaleziska związane są bez wątpienia ze stałym osadnictwem. W IX w. gród na Wawelu był prawdopodobnie siedzibą władcy – księcia i głównym ośrodkiem państwa Wiślan. Po przyłączeniu Małopolski do państwa Piastów, stał się jednym z głównych centrów władzy.
Zamek zbudowano na przełomie XI i XII w., kiedy Kraków został główną siedzibą polskich władców. W początkach XIV w. król Władysław Łokietek gruntownie go rozbudował. Powstała wtedy m.in. mieszkalna wieża, zwana Łokietkową, przebudowana i powiększona za czasów Kazimierza Wielkiego o malowniczą Kurzą Stopkę. Za czasów królowej Jadwigi powstała reprezentacyjna wieża, nazwana później Duńską.
Od początku XVI w. prowadzono przebudowę zamku w stylu renesansowym. Dawny średniowieczny zamek przeistoczył się wówczas, nie tracąc funkcji obronnych, w pałacową rezydencję z arkadowym dziedzińcem. Po pożarze pod koniec XVI w. król Zygmunt III Waza przeniósł dwór do Warszawy. Choć kontynuowano odbudowę zamku, odczuwalny był powolny schyłek jego świetności. Podczas najazdu szwedzkiego zamek został niemal doszczętnie ograbiony. Degradacja postępowała, przypieczętowana zajęciem dawnej królewskiej siedziby na austriackie koszary.
Zamek udało się odzyskać dopiero w 1905 r. Renowacja przyspieszyła zwłaszcza po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r. Wróciły wywiezione przez zaborców oraz podczas I wojny światowej cenne przedmioty i dzieła sztuki. Ponownie jednak znalazły się one za granicą w 1939 roku. W czasie II wojny światowej zamek był siedzibą generalnego gubernatora Hansa Franka.
Obecnie zamek mieści kilka różnych wystaw, zwiedzać można m.in. reprezentacyjne komnaty królewskie, prywatne apartamenty, skarbiec i zbrojownię.