Teatr im. Juliusza Słowackiego

Z początku, czyli od 1893 r. przy pl. Św. Ducha 1, teatr dramatyczny działał jako Teatr Miejski. Od 1909 r. nosi imię Juliusza Słowackiego. Gmach Teatru wzniesiono na miejscu wyburzonego zabytkowego zespołu szpitala i kościoła Duchaków. Jest to monumentalna budowla w stylu eklektycznym, w której neobarokowa kompozycja całości łączy się z elementami neorenesansowymi, widoczne są tu wpływy architektury francuskiej i wiedeńskiej, także elementy rodzime.

Pierwsi dyrektorzy uczynili z teatru najważniejszą scenę na ziemiach polskich, kształtującą polską inscenizację, scenografię i aktorstwo. Obok tradycyjnego repertuaru sięgano po najnowsze osiągnięcia dramatu światowego oraz dzieła debiutujących autorów młodopolskich. Doniosłe znaczenie miał debiut Wyspiańskiego („Warszawianka”, 1898). O randze teatru decydowały w tym czasie inscenizacje dramatów Wyspiańskiego, zwłaszcza prapremiery „Wesela” (1901), a także dzieł romantycznych Słowackiego, Mickiewicza i Krasińskiego. Rodzaj repertuaru spowodował wytworzenie się nowego, modernistycznego stylu gry aktorskiej. W 1913 r. nastąpiło poważne osłabienie zespołu po odejściu do nowo powstałego Teatru Polskiego w Warszawie najwybitniejszych artystów; kryzys pogłębił wybuch I wojny światowej.