Szpital im. S. Żeromskiego

Szpital im. S. Żeromskiego (1952−1958, proj. Stefan Porębowicz, Henryk Skrzyński), os. Na Skarpie 66

Szpital im. Stefana Żeromskiego, zbudowany w latach 1952–1958 według projektu Stefana Porębowicza i Henryka Skrzyńskiego, to reprezentacyjny przykład architektury socrealistycznej w służbie zdrowia. Monumentalna kompozycja zespołu – z osiowym układem pawilonów, symetrycznym planem i reprezentacyjnym wejściem z szerokimi schodami – nawiązuje do barokowych kompleksów publicznych, takich jak paryski Hôtel des Invalides. Założenie składa się z 17 pawilonów połączonych centralnym trzonem komunikacyjnym, a jego funkcjonalność i przestrzenność odpowiadały ówczesnym potrzebom rozwijającego się miasta. Budynek charakteryzuje się wertykalnym układem elewacji, dachami krytymi dachówką i oszczędnym detalem. Szpital powstał jako część ogólnokrajowego programu odbudowy infrastruktury medycznej po wojnie i przez dekady stanowił główną placówkę zdrowotną Nowej Huty. W 1974 r. nadano mu imię Stefana Żeromskiego – pisarza chętnie wykorzystywanego w ikonografii PRL – którego popiersie autorstwa Mariana Koniecznego stanęło przed wejściem. Lokalizacja – u stóp skarpy, w sąsiedztwie pierwszych osiedli Nowej Huty – podkreśla symboliczne znaczenie szpitala jako instytucji opiekuńczej w modelowym socjalistycznym mieście. W schronie pod szpitalem znajduje się Oddział Pierwszej Pomocy Medycznej na wypadek wojny, który udostępniany jest do zwiedzania w wyznaczonych terminach lub po wcześniejszym umówieniu.

[ENGLISH]

Stefan Żeromski Hospital (1952−1958, designed by Stefan Porębowicz and Henryk Skrzyński), os. Na Skarpie 66

Stefan Żeromski Hospital, built between 1952 and 1958 to a design by Stefan Porębowicz and Henryk Skrzyński, is a representative example of socialist realist architecture in healthcare. The monumental composition of the ensemble – with an axial arrangement of pavilions, a symmetrical plan and a representative entrance with a wide staircase – is reminiscent of Baroque public complexes such as the Hôtel des Invalides in Paris. The premises consist of 17 pavilions connected by a central circulation core, and its functionality and spatiality suited the needs of the developing city at the time. The building is characterised by a vertical façade layout, tiled roofs and restrained detailing. The hospital was established as part of a nationwide programme to rebuild the medical infrastructure after the war and for decades was the main health facility of Nowa Huta. In 1974, it was named after Stefan Żeromski – a writer whose image was eagerly used in the iconography of communist Poland – a bust of whom designed by Marian Konieczny stood in front of the entrance. The location – at the foot of the escarpment, adjacent to the first housing estates of Nowa Huta – underlines the symbolic importance of the hospital as a caring institution in a model socialist city. The shelter underneath the hospital houses the First Medical Aid Unit in case of war, which is open to the public on designated dates or by appointment.

[ITALIANO]

Ospedale “Stefan Żeromski” (1952–1958, progetto di Stefan Porębowicz e Henryk Skrzyński), complesso residenziale Na Skarpie 66

L’Ospedale “Stefan Żeromski”, costruito tra il 1952 e il 1958 su progetto di Stefan Porębowicz e Henryk Skrzyński, rappresenta un esempio significativo di architettura del realismo socialista applicata all’assistenza sanitaria. La composizione monumentale del complesso – con una disposizione assiale dei padiglioni, una pianta simmetrica e un ingresso monumentale con un’ampia scalinata – richiama i complessi pubblici barocchi, come l’Hôtel des Invalides a Parigi. Il complesso è costituito da 17 padiglioni collegati da un nucleo centrale di distribuzione, e la sua funzionalità e spaziosità rispondevano alle esigenze della città in espansione di quegli anni. L’edificio si caratterizza per l’assetto verticale delle facciate, i tetti in tegole e i dettagli sobri. L’ospedale fu realizzato nell’ambito di un programma nazionale di ricostruzione delle infrastrutture sanitarie nel dopoguerra e, per decenni, ha rappresentato la principale struttura sanitaria di Nowa Huta. Nel 1974 gli fu attribuito il nome di Stefan Żeromski – scrittore spesso richiamato nell’iconografia della Polonia comunista – il cui busto, opera di Marian Konieczny, fu collocato davanti all’ingresso. La posizione – ai piedi della scarpata, accanto ai primi complessi residenziali di Nowa Huta – sottolinea il significato simbolico dell’ospedale come istituzione assistenziale nella città nuova socialista modello. Il rifugio sotto l’ospedale ospita un Reparto di pronto soccorso medico in caso di guerra, aperto al pubblico in date prestabilite o su prenotazione.