Kino Światowid

Kino Światowid (1955−1957, proj. Andrzej Uniejewski) i Muzeum Nowej Huty, os. Centrum E 1

Kino „Światowid”, zaprojektowane przez Andrzeja Uniejewskiego i zrealizowane w latach 1955–1957, to reprezentacyjny gmach kultury u schyłku socrealizmu, łączący klasycyzujące detale z modernistycznym uproszczeniem formy. Budynek na rzucie kwadratu, cofnięty względem alei Jana Pawła II, tworzy naturalny plac wejściowy. Jego elewacje zdobią attyki, płytkie nisze i okna porte-fenêtre, a fasadę frontową akcentuje pseudoportyk. Wnętrza – z monumentalną klatką schodową, balkonem i podkowiastym sklepieniem dużej sali – przypominają układ pałacowy. W podziemiach znajduje się schron, zgodny z wymogami obrony cywilnej. „Światowid”, choć formalnie socrealistyczny, zdradza wpływy przedwojennego modernizmu poprzez redukcję detalu i oszczędność formy. Działał jako kino do 1992 roku, potem było tu centrum handlowe. Od 2008 roku prowadzona jest tam działalność muzealna. Obecnie mieści się tu Muzeum Nowej Huty – oddział Muzeum Krakowa. W latach 2025–2028 budynek przechodzi kompleksową modernizację i adaptację na cele muzealne, w tym budowę nowej wystawy stałej poświęconej historii Nowej Huty i życia codziennego w PRL.

[ENGLISH]

Światowid Cinema (1955-1957, designed by Andrzej Uniejewski) and the Museum of the New Steelworks, os. Centrum E 1

The Światowid cinema, designed by Andrzej Uniejewski and built between 1955 and 1957, is a representative cultural edifice of late socialist realism, combining classicist details with a modernist simplification of form. The square-plan building, set back from al. Jana Pawła II, creates a natural entrance plaza. Its façades are decorated with attics, shallow niches and porte-fenêtre windows, and the front façade is accentuated by a pseudo-portico. The interior – with its monumental staircase, balcony and horseshoe vaulted great hall – is reminiscent of a palace layout. There is a shelter in the basement, compliant with civil defence requirements. Światowid, although formally social realist, betrays the influence of pre-war modernism through the reduction of detail and economy of form. It operated as a cinema until 1992, then as a shopping centre. Since 2008, museum activities have been carried out there. It now houses the Museum of Nowa Huta, a branch of the Krakow Museum. Between 2025 and 2028, the building will undergo comprehensive modernisation and adaptation for museum purposes, including the construction of a new permanent exhibition on the history of Nowa Huta and everyday life in communist Poland.

[ITALIANO]

Cinema Światowid (1955–1957, progetto di Andrzej Uniejewski) e Museo di Nowa Huta, complesso residenziale Centrum E 1.

Il Cinema “Światowid”, progettato da Andrzej Uniejewski e realizzato tra il 1955 e il 1957, è un edificio culturale rappresentativo della fase finale del realismo socialista, che unisce dettagli classicisti a una semplificazione modernista delle forme. L’edificio a pianta quadrata, arretrato rispetto a viale Giovanni Paolo II, crea una naturale piazza d’ingresso. Le sue facciate sono arricchite da attici, nicchie poco profonde e porte-finestre, mentre la facciata principale è sottolineata da un pseudoportico. Gli interni – con la monumentale scala, la balconata e la grande sala coperta da una volta a ferro di cavallo – richiamano la struttura di un palazzo. Nel sotterraneo è presente un rifugio conforme alle norme di protezione civile. “Światowid”, sebbene formalmente ascrivibile al realismo socialista, rivela l’influenza del modernismo prebellico attraverso la riduzione del dettaglio e la sobrietà della forma. Ha funzionato come cinema fino al 1992, per poi essere trasformato in un centro commerciale. Dal 2008 vi si svolge attività museale. Oggi ospita il Museo di Nowa Huta, sezione del Museo di Cracovia. Tra il 2025 e il 2028 l’edificio sarà oggetto di una completa riqualificazione e di un adattamento a fini museali, compresa la realizzazione di una nuova mostra permanente dedicata alla storia di Nowa Huta e alla vita quotidiana polacca ai tempi della Repubblica Popolare.