Rynek Główny
| Obiekt jest oddziałem | Stare Miasto |
| Adres: | Rynek Główny , Kraków |
Ogromny, główny plac miejski, wytyczony został podczas lokacji miasta na prawie magdeburskim w roku 1257. Powstał na przecięciu dawnych szlaków handlowych, na planie kwadratu o boku przekraczającym nieco 200 m. Nazwa Rynek (Ring) pojawiła się po raz pierwszy już około roku 1300. Jednak dopiero w roku 1882, kiedy przeprowadzono unifikację nazewnictwa miejskich ulic i placów, otrzymał oficjalną nazwę Rynek Główny.
Przy jego wytyczaniu zastosowano charakterystyczny dla średniowiecznych miast układ szachownicowy. Z każdej pierzei rynku wychodziły trzy ulice. Jedynie ulica Grodzka, biegnąca w miejscu starego szlaku handlowego i w bliskim sąsiedztwie kościoła św. Wojciecha, otrzymała ukośną i rozszerzoną postać. Niezbędne były także i inne odstępstwa od symetrii. Wynikały one z usytuowania stojących tu już wcześniej, przedlokacyjnych budowli, jak kościoły Mariacki czy św. Wojciecha. Brano je pod uwagę także przy wytyczaniu biegu poszczególnych ulic. Najlepszym przykładem jest ulica Bracka, która przybrała kształt łuku tak, aby prowadzić wprost do wejścia kościoła oo. Franciszkanów.
Nawet przy uwzględnieniu wszelkich nieregularności, plan lokacji odznaczał się prostotą i funkcjonalnością. Rynek stanowił najważniejszą przestrzeń publiczną. To nowoczesne centrum zaspokajało odtąd wszystkie podstawowe potrzeby mieszkańców związane z funkcjonowaniem miasta (siedziba władz w Ratuszu), życiem handlowo-gospodarczym (Sukiennice) i wreszcie religijnym (fara miejska kościoła Mariackiego).
Na przestrzeni kolejnych stuleci powierzchnia Rynku była stopniowo zabudowywana. Zajmowały ją przede wszystkim kramy, podzielone na poszczególne place handlowe. Gdzie indziej znajdował się zatem targ solny, węglowy, kurzy, ołowiowy, rybny, bednarski itd. Zabudowa ta była na ogół chaotyczna, pozbawiona większej wartości i nie przynosząca Rynkowi chluby. Gdy samorząd w XIX wieku przystąpił do akcji porządkowania Krakowa, główny plac miasta stał się jednym z jej priorytetów. W latach 1868-1879 wyburzono m.in. kramy i przybudówki wokół Sukiennic (z równoczesną przebudową gmachu) oraz budynki Małej i Wielkiej Wagi. Już nieco wcześniej (1820 r.) rozebrano - sięgający wysokości ul Szewskiej - Ratusz, pozostawiając tylko jego wieżę. W roku 1898 odsłonięto pomnik Adama Mickiewicza. W ten sposób Rynek zyskał wizerunek zbliżony do dzisiejszego.
Od swoich początków Rynek pełnił rolę ośrodka życia społecznego i politycznego, często o znaczeniu daleko wykraczającym poza granice miasta. Był scenerią wielkich historycznych wydarzeń. W roku 1525 odbyła się tu uroczystość złożenia hołdu lennego królowi Zygmuntowi Staremu przez księcia Prus, Albrechta Hohenzollerna (wydarzenie o ogromnym znaczeniu politycznym, kończyło bowiem trwający 300 lat okres sporów i wojen z Krzyżakami; Hohenzollern przekształcił zakonne państwo w świeckie księstwo podległe polskiemu królowi). Tu również, przysięgą złożoną przez Tadeusza Kościuszkę (1794 r.), rozpoczęło się formalnie powstanie kościuszkowskie. W roku 1809 miał miejsce uroczysty wjazd do miasta księcia Józefa Poniatowskiego, na czele wojsk Księstwa Warszawskiego, połączony z wielką manifestacją patriotyczną na Rynku. W czasach całkiem bliskich, w maju 1981 roku, odbyła się tu szczególna, milcząca demonstracja - Biały Marsz, spontaniczny protest po zamachu na życie papieża Jana Pawła II.
Szczególny koloryt nadają Rynkowi pielęgnowane od dziesięcioleci (a niekiedy od stuleci), coroczne imprezy związane z lokalnymi tradycjami - pochód Lajkonika z kapelą mlaskotów, organizowany od 1937 roku na stopniach pomnika Adama Mickiewicza konkurs szopek bożonarodzeniowych, czy intronizacja Króla Kurkowego.
Chociaż przebudowa Sukiennic i uporządkowanie płyty Rynku miało na celu przede wszystkim zmianę jego oblicza z targowego na bardziej reprezentacyjny, handlu nie udało się stąd ostatecznie wyeliminować. Aż do połowy XX wieku w tradycyjne dni handlowe - wtorek i piątek - od strony ul. Szewskiej rozciągał się targ nabiałowo-drobiarski, urozmaicony m.in. szerokim asortymentem kłódek oferowanych przez ślusarzy ze Świątnik oraz wyrobami przywożonymi przez okolicznych stolarzy. Po drugiej stronie Sukiennic sprzedawano wyłącznie kwiaty i owoce, z odstępstwem na targ wielkanocny i targ z drzewkami bożonarodzeniowymi. Po ostatnim wielkim remoncie Rynku (1962-1963 r.) pozostały tu już tylko kwiaciarki...
Spacerując po Rynku zwróćmy też uwagę na otaczające go kamienice. Do najciekawszych należą: Szara (nr 6), Montelupich (nr 7), Bonerowska (nr 9), Morsztynowska (Berowska, nr 16), Hetmańska (nr 17), Pod Obrazem (nr 19), Pałac Jabłonowskich (nr 20), Pałac Pod Baranami (nr 27), Pałac Spiski (nr 34), Pałac Pod Krzysztofory (nr 35), Pod Jeleniem (nr 36) i Pod Orłem (nr 45).
Czytaj więcej na www.krakow.travel