Fort 12 (potem Bastion IVa) „Luneta Warszawska” – najstarszy z fortów Twierdzy

Jego budowę rozpoczęto w 1849 r., czyli jeszcze przed oficjalną decyzją o utworzeniu Twierdzy Kraków, a zakończono w 1856 r. Neogotycki w swoim wyglądzie fort miał zabezpieczać ogniem swoich dział miasto od strony granicy rosyjskiej, która przebiegała w Michałowicach, i w momencie swojego ukończenia był to najsilniejszy element obronny twierdzy. W miarę rozbudowy umocnień Krakowa jako położony blisko centrum stracił na znaczeniu i z fortu strzegącego zewnętrznych granic stał się częścią fortyfikacji wewnętrznego rdzenia.

W czasie I wojny światowej nie wziął udziału w walkach, w czasie kolejnej z wojen światowych niemieckie Gestapo przetrzymywało tam swoich więźniów. Po zakończeniu okupacji fort i więzienie przejął Urząd Bezpieczeństwa, który przetrzymywał tam żołnierzy polskiego Podziemia.

Później kompleks pełnił role magazynowe, a w latach 90. XX w. trafił w ręce prywatne i obecnie mieszczą się tam firmy handlowe i usługowe. Teren zielony wokół fortu ma szansę, aby stać się w przyszłości parkiem.